Χρονογραμμή της Ελληνικής Ιστορίας

Χρήσιμο (ελπίζω) βοήθημα για το μάθημα της Ιστορίας:

προτείνεται έγχρωμη εκτύπωση σε χαρτόνι και πλαστικοποίηση.

Η γραμμή σχεδιάστηκε ώστε τα χρώματά της να είναι συνεχόμενα και να δημιουργούν ένα ενιαίο σύνολο, καθώς όμως δεν είναι εύκολο να χωρέσουν 18 χαρτιά Α4 στη σειρά, σε έναν τοίχο τάξης και σε ύψος που να μπορούν τα παιδιά να τα διαβάζουν άνετα, τα αξιοποιείτε κατά το δοκούν!

Προτάσεις για νέες χρήσεις (π.χ. δημιουργία τράπουλας για παιχνίδι μνήμης) και τυχόν επισημάνσεις λαθών, ευπρόσδεκτες (δυστυχώς ο σκληρός δίσκος με τους πίνακες μετά την Τουρκοκρατία κάηκε και έτσι οι διορθώσεις θα είναι δύσκολες).

Μικρό Λεξικό των Κλεφτών και Αρματολών

(Πάτησε στην εικόνα για να περιηγηθείς στο Μικρό Λεξικό)

Πηγή: Γρηγόρης Ζερβός

Δόμνα Βισβίζη (Αίνος 1783-Πειραιάς 1850)

Η Δόμνα Βισβίζη γεννήθηκε το 1783 στην πόλη του Αίνου της Θράκης. Καταγόταν από πλούσια οικογένεια γαιοκτημόνων. Το 1808 παντρεύτηκε τον Αντώνιο Βισβίζη, κάτοχο μεγάλων εμπορικών πλοίων και μυημένου στην Φιλική Εταιρεία. Μαζί με τον σύζυγο της Αντώνη και τα πέντε παιδιά της, ήταν ανάμεσα στους πολλούς Θρακιώτες που κατατάχθηκαν στα τμήματα του πρώτου Ελληνικού στρατού και διέθεσαν τα καράβια και τις περιουσίες τους στον κοινό αγώνα για την κατάκτηση της Ελευθερίας.

Κλικ εδώ για να διαβάσετε όλο το άρθρο.

Τα παιδιά του Lidice.

Το χωριό Lidice βρίσκεται στην Τσεχία σε απόσταση 20 χλμ. από την Πράγα. Το χωριό καταστράφηκε, κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου από τους Ναζί ως αντίποινα για τη δολοφονία του Reinhard Heydrich, ανώτατου στελέχους των Ες-Ες, επιφορτισμένου με την «Τελική λύση του Εβραϊκού ζητήματος» και υπεύθυνου του Ολοκαυτώματος. Το χωριό ξαναχτίστηκε μετά το τέλος του πολέμου σε απόσταση 300 μ. από την παλιά του τοποθεσία. Ο χώρος όπου βρισκόταν το χωριό μετατράπηκε σε μνημείο. Το 2000 το μνημείο του Lidice ανακαινίσθηκε. Η γλύπτης Marie Uchytilová δημιούργησε ένα χάλκινο σύμπλεγμα αποτελούμενο από 82 παιδιά (42 κορίτσια και 40 αγόρια). 

Οι Ναζί ισοπέδωσαν το χωριό Lidice (9/10 Ιουνίου 1942) και λίγες ημέρες αργότερα το χωριό  Ležáky. 

Στο Lidice εκτελέστηκαν όλοι οι άντρες άνω των 15 ετών και οι γυναίκες οδηγήθηκαν σε στρατόπεδο συγκέντρωσης όπου και έχασαν τη ζωή τους. 

Τα 105 παιδιά του χωριού παραδόθηκαν αρχικά στο τοπικό γραφείο της Γκεστάπο. Εκεί πραγματοποιήθηκε η ¨διαλογή¨ τους ανάλογα με τα χαρακτηριστικά τους. Όσα κρίθηκαν ότι είχαν χαρακτήρα και χαρακτηριστικά «Αρείου» στάλθηκαν στη Γερμανία για να υιοθετηθούν από γερμανικές οικογένειες των Ες-Ες. Τα υπόλοιπα 82 παιδιά του Lidice μαζί με 11 παιδιά από το χωριό Ležáky στάλθηκαν στο στρατόπεδο συγκέντρωσης Chełmno (Πολωνία), για να ανατραφούν σύμφωνα με εντολή του Χίτλερ «με άλλους τρόπους», όπου και δολοφονήθηκαν με δηλητηριώδη αέρια.

Κεφάλαιο 6: Οι Έλληνες των παροικιών και των Παραδουνάβιων Ηγεμονιών.

Τι θα μάθουμε:

• Για τις δύο περιόδους της μετανάστευσης των Ελλήνων.
• Για τη δημιουργία των παροικιών.
• Για τη ζωή των Ελλήνων της Διασποράς.
• Για τη συμβολή τους στην πνευματική ανάπτυξη των υπόδουλων Ελλήνων.

Απελευθέρωση Θεσσαλονίκης.

Η απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης (26 Οκτωβρίου 1912).

Ο Α' Βαλκανικός Πόλεμος ξεκίνησε το 1912. Σε αυτόν πήραν μέρος από τη μία πλευρά οι Οθωμανοί Τούρκοι και από την άλλη η συμμαχία Ελλάδος, Βουλγαρίας, Σερβίας και Μαυροβουνίου. Αρχηγός του ελληνικού στρατού, ήταν ο διάδοχος Κωνσταντίνος και πρωθυπουργός της χώρας οΕλευθέριος Βενιζέλος. 

Πολύ γρήγορα ο ελληνικός στρατός ξεκινώντας από τη Λάρισα κατάφερε να απελευθερώσει πολλές περιοχές όπως η Ελασσόνα, η Κατερίνη, η Βέροια και η Νάουσα.

Κλικ εδώ για να διαβάσετε περισσότερα. 

Παναγιώτα Κ., Στ1΄.

Κεφάλαιο 5: Η οικονομική ζωή.

Τι θα μάθουμε:

• Για την οικονομία της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.
• Για τους παράγοντες που οδήγησαν στη σταδιακή παρακμή της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.
• Για το πέρασμα του εμπορίου στα χέρια των Ελλήνων.

Κεφάλαιο 4: Οι Κλέφτες και οι Αρματολοί.

Τι θα μάθουμε: 

• Για τον Κορκόδειλο Κλαδά.
• Για τους Κλέφτες και τους Αρματολούς.

Ενώ οι Οθωμανοί Τούρκοι συνέχιζαν τις κατακτήσεις στα Βαλκάνια, είχαν να αντιμετωπίσουν ταυτόχρονα να αντιμετωπίσουν διάφορες εξεγέρσεις των Ελλήνων που συνέχιζαν την παράδοση των πολεμιστών του Βυζαντίου.

Ο σημαντικότερος από τους πολεμιστές ήταν ο Κροκόδειλος Κλαδάς με έδρα του τη Μάνη. Η Μάνη αποτελούσε μια από τις ελάχιστες περιοχές που δεν υποτάχθηκαν στους Τούρκους. Οι Μανιάτες ήταν ορεσίβιοι* και σύμφωνα με περιγραφή Γάλλου περιηγητή* «αγρυπνούν νύχτα μέρα για να διατηρήσουν την ελευθερία τους και δεν εννοούν να αναγνωρίσουν κανένα ηγεμόνα επί της γης».

Οικόσημο της οικογένειας Κλαδά.

Σύμβολο της αντίστασης των υπόδουλων ενάντια στους Τούρκους κατακτητές αποτέλεσαν οι Κλέφτες, που ήταν ένοπλες ομάδες Ελλήνων. Ζούσαν στην ύπαιθρο και είχαν τα λημέρια* τους σε δύσβατα μέρη. Κάθε ομάδα κλεφτών είχε τον αρχηγό της, τον καπετάνιο, και το δικό της μπαϊράκι*.

Για να αντιμετωπίσουν τους κλέφτες οι Τούρκοι δημιούργησαν ένοπλα τμήματα Ελλήνων, τους αρματολούς. Παρόλο που αποτελούσαν βοηθητικά στρατιωτικά τμήματα των Τούρκων συχνά οι Αρματολοί συνεργάζονταν με τους κλέφτες. Κατά τα τελευταία χρόνια της Τουρκοκρατίας ήταν συχνό το φαινόμενο οι αρματολοί να εγκαταλείπουν τις θέσεις τους και να προσχωρούν στις τάξεις των κλεφτών.

Φημισμένοι αρματολοί ήταν ο Γεώργιος Ανδρίτζος, ο Κατσαντώνης στη Ρούμελη, ο Νικοτσάρας στον Όλυμπο, οι Σουλιώτες Γεώργιος Μπότσαρης και Λάμπρος Τζαβέλλας. Αρκετοί από τους γιους, τους συγγενείς ή τα πρωτοπαλίκαρά τους συμμετείχαν στη Μεγάλη Επανάσταση του 1821.

*ορεσίβιος:

αυτός που κατοικεί στα βουνά.

*περιηγητής:

Έτσι αποκαλούνταν παλιότερα όσοι ταξίδευαν. Αρκετοί περιηγητές κατέγραψαν τις εντυπώσεις από τα ταξίδια τους. Πολλοί ευρωπαίοι περιηγητές ταξίδεψαν στον ελληνικό χώρο και γενικότερα στην Οθωμανική Αυτοκρατορία κατή την Τουρκοκρατία και συνέγραψαν βιβλία με τις εντυπώσεις τους, τα οποία αποτελούν σημαντικές ιστορικές μαρτυρίες.

*λημέρι:

το κρησφύγετο των Κλεφτών και των Αρματολών την περίοδο της Τουρκοκρατίας.

*μπαϊράκι:

λάβαρο, σημαία (από την τουρκική λέξη bayrak). 

Κεφάλαιο 3: Η θρησκευτική και η πολιτική οργάνωση των Ελλήνων.

Τι θα μάθουμε:

• Ποιες ήταν οι δυνάμεις που στήριξαν τον ελληνισμό κατά τα χρόνια της Τουρκοκρατίας.

Οι Έλληνες παρά τις μεγάλες δυσκολίες που αντιμετώπισαν στα χρόνια της Τουρκοκρατίας, κατόρθωσαν να επιβιώσουν. Ανάμεσα στις δυνάμεις που στήριξαν τον ελληνισμό οι πιο σημαντικές ήταν η Εκκλησία, η κοινοτική διοίκηση και οι Φαναριώτες.

Στις κατακτημένες χώρες οι Οθωμανοί κατήργησαν τη βυζαντινή διοίκηση και την αντικατέστησαν με τη δική τους. Διαφορετική στάση κράτησαν απέναντι στο Οικουμενικό Πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης, του οποίου οι αρμοδιότητες διευρύνθηκαν. Κατά τα χρόνια της Τουρκοκρατίας ο Πατριάρχης δεν αποτελεί μόνο το θρησκευτικό ηγέτη των Ορθόδοξων Χριστιανών (ρουμ μιλέτ*), αλλά και εκπρόσωπό τους. Αποφασίζει για ποικίλες υποθέσεις που αφορούν τους Ορθοδόξους π.χ. κληρονομιές. Ταυτόχρονα είχε τη δυνατότητα επιβολής φορολογίας στους πιστούς καθώς και τη δυνατότητα ίδρυσης σχολείων.

Ο Οικουμενικός Πατριάρχης Γεννάδιος Σχολάριος συνομιλεί 

με τον σουλτάνο Μεχμέτ Β΄, Αθήνα, Γεννάδειος Βιβλιοθήκη.

Η στάση του κλήρου απέναντι στους Τούρκους δεν ήταν ενιαία. Μια μερίδα κληρικών αντιμετώπιζε τους Οθωμανούς ως θεραπεία σταλμένη από το Θεό για τα σφάλματα των Βυζαντινών αυτοκρατόρων και του βυζαντινού λαού. Άλλοι πάλι ιεράρχες, επηρεασμένοι από τις ευρωπαϊκές ιδέες αμφισβητούσαν την κυριαρχία των Τούρκων (Πατριάρχης Νεόφυτος Β΄). Τέλος υπήρχε και μια μερίδα κληρικών που ανέπτυξε περαιτέρω σχέσεις με τη Ρωσία (μοναχός Μάξιμος ο Γραικός), ταυτίζοντας τους Ρώσους με το «ξανθό γένος»*, που θα ελευθέρωνε την Κωνσταντινούπολη από τους απίστους.

Ο Οικουμενικός Πατριάρχης με τη συνοδεία του, 

Αθήνα, Γεννάδειος Βιβλιοθήκη. 

Μια άλλη ηγετική ομάδα των Ελλήνων τα χρόνια αυτά αποτέλεσαν οι Φαναριώτες. Επρόκειτο για πλούσιες οικογένειες που ζούσαν στη συνοικία Φανάρι της Κωνσταντινούπολης, στην έδρα του Οικουμενικού Πατριαρχείου. Ήταν μορφωμένοι και γνώριζαν ξένες γλώσσες. Έτσι, οι Τούρκοι που δεν μάθαιναν ευρωπαϊκές γλώσσες για θρησκευτικούς λόγους, χρησιμοποίησαν τους Φαναριώτες στις διπλωματικές τους σχέσεις με την Ευρώπη. 

Ο Αλέξανδρος Μουρούζης υποδέχεται το Βρετανό πρεσβευτή.

Πολλοί Φαναριώτες διακρίθηκαν ως διερμηνείς και ως διοικητές των παραδουνάβιων περιοχών, της Βλαχίας και της Μολδαβίας. 

Ο Νικόλαος Μαυροκορδάτος, ο πρώτος Φαναριώτης ηγεμόνας της Μολδαβίας (1708). 

Οι Φαναριώτες απέκτησαν έτσι σημαντική πολιτική δύναμη που κάποιες φορές τη χρησιμοποίησαν για να υποστηρίξουν τους συμπατριώτες τους. Όμως, τόσο οι Φαναριώτες όσο και οι ιεράρχες, ήταν απόλυτα εξαρτημένοι από τις διαθέσεις του Σουλτάνου.

Προεστός Αιγαιοπελαγίτης, Αθήνα, Γεννάδειος Βιβλιοθήκη.

Στην ύπαιθρο οι Έλληνες ήταν οργανωμένοι σε κοινότητες. Μεγάλοι εξουσία αποκτούν οι πρόκριτοι (επίτροποι, δημογέροντες, προεστοί, κοτζαμπάσηδες) που εκλέγονταν από τα μέλη των κοινοτήτων. 

Πορταριά Πηλίου (18ος αι.), Αθήνα, Γεννάδειος Βιβλιοθήκη.

Η εξουσία αυτή προήλθε τόσο από την αδιαφορία των Τούρκων για τους Έλληνες της υπαίθρου όσο και από την απουσία κατάλληλα οργανωμένου διοικητικού μηχανισμού. Οι επίτροποι ήταν συνήθως μεγάλοι σε ηλικία άνδρες που όφειλαν να είναι ικανοί, τίμιοι και πλούσιοι. 

Πρόκριτος (κοτζαμπάσης) της Λιβαδειάς.

Αντιπροσώπευαν την κοινότητα στις σχέσεις της με την οθωμανική εξουσία, οργάνωναν την τοπική ζωή αλλά κυρίως υπολόγιζαν το φόρο που αντιστοιχούσε σε κάθε κάτοικο. Αρκετοί κοινοτικοί άρχοντες εκμεταλλεύτηκαν το αξίωμά τους για να πετύχουν προσωπικά οφέλη και απέκτησαν μεγάλη περιουσία και πολιτική δύναμη.

Έλληνας προεστός του 18ου αι. με την επίσημη στολή του, 

Αθήνα, Γεννάδειος Βιβλιοθήκη.

*ρουμ μιλέτ:

Όλοι οι Ορθόδοξοι Χριστιανοί υπήκοοι του Σουλτάνου, ανεξαρτήτως γλώσσας και εθνικότητας.

*«ξανθό γένος»:

Φράση που συναντάται συχνά σε κείμενα της Τουρκοκρατίας και έχει το νόημα ενός ισχυρού λαού μα ξανθά μαλλιά, ο οποίος θα βοηθούσε στην απελευθέρωση του Γένους.