Σελίδες

Τετάρτη 31 Οκτωβρίου 2012

Πώς έγραφαν οι αρχαίοι Έλληνες ΙΙΙ.


Το ξύλο χρησιμοποιούνταν για σύντομα κείμενα. Η πιο απλή μορφή χρήσης του ήταν σανίδες ή σανιδάκια. Ξύλινες επιφάνειες που ασπρίζονταν, με ασβέστη ή γύψο, πριν χρησιμοποιηθούν ονομάζονταν λευκώματα. Περισσότερες ξύλινες πινακίδες συνδέονταν μεταξύ τους και ανάλογα με τον αριθμό τους ονομάζονταν: πυξία ή πτυχίαδίπτυχατρίπτυχα ή πολύπτυχα.


Οι ξύλινες πλάκες που διέθεταν επίστρωση από κερί ονομάζονταν γραμματείον, γραμματείδιον, πίναξ, πινάκιον, πινακίδιον και χρησιμοποιούνταν για την κοινοποίηση καταλόγων στρατολογίας, νόμων και αγγελιών σε δίκες, για το γράψιμο επιστολών, ως σημειωματάρια, για λογοτεχνικά σχεδιάσματα, περιλήψεις ή και ως σχολικοί πίνακες. Η πρώτη αναφορά κηρωμένης πινακίδας συναντάται στον Ηρόδοτο τον 5ο αιώνα π.Χ. Πλεονέκτημά τους ότι η κηρωμένη επιφάνεια μπορούσε να σβηστεί και να ξαναχρησιμοποιηθεί (δυνατότητα διόρθωσης λαθών), καθώς και η χαμηλή τους τιμή. Κατασκευάζονταν συνήθως από ξύλο οξιάς και πεύκου και σπανιότερα από βελανιδιά ή σφενδάμι. Αλείφονταν με στρώμα κεριού (μάλθη) ή με γύψο.

Αττική ερυθρόμορφη κύλικα (εξωτ. όψη), 485-480 π.Χ. από τον αγγειογράφο Δούρη.


Η χάραξη των γραμμάτων στις κηρωμένες πινακίδες γίνονταν με ειδικό εργαλείο (γραφίς, στύλος) που παρασκευάζονταν από κόκαλο, σίδερο, μπρούντζο ή χαλκό. Η μία του άκρη ήταν μυτερή (για την χάραξη των γραμμάτων) και η άλλη πλατιά (για το σβήσιμο μέσω της λείανσης του κεριού).


Ακριβό αλλά ταυτόχρονα ιδιαίτερα σημαντικό υλικό γραφής ήταν ο πάπυρος ή χάρτης κατά τους Έλληνες, που παρασκευάζονταν από την ψίχα του κατώτερου τμήματος του στελέχους του φυτού πάπυρος. Αρχικά οι Έλληνες αγόραζαν τον πάπυρο από τους Φοίνικες, γεγονός που εξηγεί και μια άλλη ονομασία που του είχαν δώσει οι Έλληνες, βύβλος ή βίβλος, από το όνομα της φοινικικής πόλης Βύβλος που αποτελούσε κέντρο εμπορίας παπύρου.


Ο πάπυρος του Δερβενίου (4ος αι. π.Χ.). Το αρχαιότερο δείγμα ελληνικής γραφής σε πάπυρο.

Η πώλησή του γίνονταν με τη μορφή ρόλων (κυλίνδρων) που στη συνέχεια κόβονταν στο επιθυμητό μέγεθος. Ο κύλινδρος τυλίγονταν γύρω από μια ξύλινη ή κοκάλινη ράβδο (ειλητάριο). Αποτελούσε εύκαμπτο και ελαστικό υλικό γραφής. Το πρωτόκκολλον, το πρώτο φύλλο, έμενε άγραφο και λειτουργούσε ως προστατευτικό του κυλίνδρου. Ο τίτλος του κειμένου και το όνομα του συγγραφέα αναγράφονταν σε πρόσθετη δερμάτινη ταινία, τον σίλλυβο. Το κείμενο γράφονταν σε στήλες, σελίδες, μόνο στην εσωτερική και λεία επιφάνεια. 

Αττική ερυθρόμορφη κύλικα (εξωτ. όψη), 485-480 π.Χ. από τον αγγειογράφο Δούρη.

O κύλινδρος από πάπυρο υπήρξε ως τα τέλη του 2ου αιώνα μ.X. το μοναδικό μέσο για τη διάδοση της ελληνικής φιλολογίας. Από τον 2ο αιώνα και ύστερα, αντί να συγκολλούν τα φύλλα από πάπυρο και να σχηματίζουν μεγάλα ρολά, άρχισαν να τα διπλώνουν και να συγκροτούν τεύχη, όπως στα σύγχρονα βιβλία.


Υλικό γραφής αποτελούσε επίσης η διφθέρα (περγαμηνή). Παρασκευάζονταν από δέρμα μοσχαριού, προβάτου ή κατσίκας. Σύμφωνα με τον Ηρόδοτο (5ο αι.) χρησιμοποιούνταν ως υλικό γραφής από τους Ίωνες της Μικράς Ασίας. Η παραγωγή και χρήση της περγαμηνής διευρύνθηκε κατά τον 2ο αι. π.Χ. για να αντιμετωπιστεί η εξάρτηση από την Αίγυπτο που αποτελούσε την αποκλειστική πηγή παπύρου, με πρωτοβουλία του ηγεμόνα της Περγάμου Ευμένη. Στην περγαμηνή έγραφαν και από τις δύο πλευρές και όποτε ήθελαν έξυναν τα γραμμένα και ξανάγραφαν. 

1 σχόλιο: