Το κράτος αντιμετωπίζει μεγάλα εσωτερικά προβλήματα

Τι θα μάθουμε:

• Ποια μέτρα πήραν οι τελευταίοι Μακεδόνες αυτοκράτορες που έβλαψαν την αυτοκρατορία.
• Ποιες ήταν οι συνέπειες αυτών των μέτρων στους αγροτικούς πληθυσμούς.
• Το λόγο που παραχώρησαν προνόμια στους Βενετούς και ποιο το αποτέλεσμα της ενέργειας αυτής.

Τα τελευταία χρόνια της Μακεδονικής Δυναστείας, τον 11^ο αιώνα, το βυζαντινό κράτος οδηγείται στην παρακμή. Τα χρόνια αυτά κυβέρνησαν αυτοκράτορες που με τα μέτρα που πήραν ενίσχυσαν τους πλούσιους και τους δυνατούς:

• Κατάργησαν το νόμο του «Αλληλέγγυου» καθώς και άλλες διατάξεις που προστάτευαν τους μικροκαλλιεργητές από τους δυνατούς και τους φοροεισπράκτορες.
• Σταμάτησαν το μέτρο παροχής δωρεάν γης στους ακρίτες (στρατιωτόπια) και κατήργησαν τις φοροαπαλλαγές των Ακριτών. Επέτρεψαν στους ακρίτες να πουλούν τη γη τους στους δυνατούς και υπερέχοντες.
• Αντικατέστησαν τους βυζαντινούς στρατιώτες με ξένους μισθοφόρους διότι αυτό στοίχιζε λιγότερο στο κράτος.

Βυζαντινοί φρουροί των συνόρων. Οι φρουρές αυτές στα χρόνια της παρακμής αποδιοργανώθηκαν (μικρογραφία χειρογράφου, Ι.Μ. Βατοπεδίου, Άγιο Όρος).

Αποτέλεσμα των παραπάνω μέτρων ήταν να δημιουργηθεί αναταραχή και να προκύψουν πολλά εσωτερικά προβλήματα στο κράτος:

• Οι αγροτικοί πληθυσμοί έμειναν απροστάτευτοι στα χέρια των δυνατών. Αποξενώθηκαν από την πρωτεύουσα και ένιωθαν τους κατοίκους της Πόλης εχθρούς και αντιπάλους.

• Καταργήθηκε ο θεσμός των Ακριτών. Οι ακρίτες για να μπορέσουν πληρώσουν τους φόρους δανείζονταν από τους μεγαλοϊδιοκτήτες. Για να εξοφλήσουν τα χρέη τους αναγκάστηκαν στη συνέχεια να πουλήσουν τη γη τους στους δυνατούς.
• Τα μέτρα που πήρε το κράτος υπέρ των δυνατών είχε ως αποτέλεσμα να μειωθούν τα έσοδά του ενώ παράλληλα τα έξοδα πολλαπλασιάζονταν. Έγινε περικοπή των δαπανών για τη συντήρηση του εμπορικού και πολεμικού στόλου. Σταδιακά το πολεμικό ναυτικό εγκαταλείφτηκε θέτοντας έτσι σε κίνδυνο της ασφάλεια του κράτους.

Τα βυζαντινά καράβια σταμάτησαν το εμπόριο, μετά την παραχώρηση προνομίων στους Βενετούς (Μικρογραφία, Πατριαρχική βιβλιοθήκη Ιεροσολύμων).

• Το εμπόριο πέρασε σταδιακά στα χέρια ξένων, κυρίως των Βενετών στους οποίους παραχωρήθηκαν εμπορικά προνόμια. Αρχικά οι Βενετοί πλήρωναν δασμούς στο βυζαντινό κράτος. Με την παραχώρηση όμως εμπορικών προνομίων αυτό σταμάτησε στερώντας από το κράτος έσοδα. Έτσι, το βυζαντινό κράτος οδηγήθηκε σταδιακά σε εξάρτηση από τις ναυτικές πόλεις της Ιταλίας και σε αδυναμία να αντιμετωπίσει τους νέους εχθρούς που το απειλούσαν. 

Τα στρατιωτικά κτήματα των Βυζαντινών

Οι στρατιώτες διέθεταν κτηματική περιουσία, που είτε την αγόραζαν μόνοι τους είτε τους την παραχωρούσε το κράτος, με αντάλλαγμα τη στρατιωτική υπηρεσία και τη φύλαξη της περιοχής που ανήκαν τα κτήματα. Ο θεσμός αυτός βοήθησε την πολεμική ισχύ του κράτους, αλλά από το τέλη του 10ου αιώνα καταργείται. Από εδώ και στο εξής το Βυζάντιο βρίσκεται αναγκασμένο να στηριχτεί σε ξένα μισθοφορικά στρατεύματα. Κι αυτός είναι ένας από τους λόγους που θα το οδηγήσουν στην παρακμή του.

Will Durant, Παγκόσμιος Ιστορία τον Πολιτισμού

Βυζαντινός φορολόγος (εισπράκτορας κρατικών φόρων) εισπράττει χρήματα από τους οφειλέτες (Μικρογραφία από βυζαντινό χειρόγραφο,Ι.Μ. Αγ. Αικατερίνης, Σινά).

..........