Κεφάλαιο 1: Η Αναγέννηση και η Θρησκευτική Μεταρρύθμιση.

Τι θα μάθουμε:

• Τι είναι Αναγέννηση.
• Ποιοι καλλιτεχνικοί και επιστημονικοί τομείς αναπτύχθηκαν την περίοδο της Αναγέννησης.
• Ποιες οι μεγάλες μορφές της Αναγέννησης.
• Τι είναι ο Ουμανισμός (Ανθρωπισμός).
• Τι ήταν η Θρησκευτική Μεταρρύθμιση.

Ονομάζουμε Αναγέννηση την πνευματική και καλλιτεχνική κίνηση που εμφανίστηκε στην Ευρώπη στα μέσα του 14^ου αι. Έχοντας ως αφετηρία της την  περιοχή της Β. Ιταλίας η Αναγέννηση διαδόθηκε μέσα σε δύο αιώνες σε όλη την Ευρώπη.

Φλωρεντία. 

Ο Καθεδρικός Ναός της Φλωρεντίας. Το θόλο του κατασκεύασε ο Φιλίππο Μπρουνελέσκι.

Κύριο χαρακτηριστικό της η στροφή των ανθρώπων του πνεύματος στη μελέτη του αρχαίου ελληνικού και ρωμαϊκού πολιτισμού. Σημαντική στη στροφή αυτή ήταν η συμβολή Ελλήνων λόγιων (όπως ο Βησσαρίων, κλικ εδώ) που μετά την Άλωση της Πόλης (1453) κατέφυγαν στη Δ. Ευρώπη.

Στα πλαίσια της Αναγέννησης διαμορφώνεται ο Ουμανισμός (Ανθρωπισμός), κίνημα της Αναγέννησης που εμπνεύσθηκε από την ελληνορωμαϊκή αρχαιότητα. Οι Ουμανιστές, πιστεύοντας στην αξία της γνώσης, έδωσαν έμφαση στον άνθρωπο και στις δυνατότητές του, θέλοντας να προχωρήσουν σε μια  πολιτιστική και εκπαιδευτική μεταρρύθμιση του Θεοφοβικού μοντέλου που επικρατούσε ως τότε. Εξυμνούν τον άνθρωπο και τα δημιουργήματά του, δίνοντας έμφαση στην προσπάθειά του να εκμεταλλευτεί τις δυνατότητές του για να αλλάξει και να βελτιώσει την τύχη του. Οι ιδέες του Ουμανισμού διαδόθηκαν γρήγορα μέσω της εφεύρεσης της τυπογραφίας* το 1441 από τον Ιωάννη Γουτεμβέργιο.

Ιωάννης Γουτεμβέργιος. 

Μεγάλη άνθιση γνωρίζουν κατά τα χρόνια της Αναγέννησης τέχνες όπως η ζωγραφική, η γλυπτική και η αρχιτεκτονική. 

Μεγάλες μορφές της Αναγέννησης:

• Σάντρο Μποτιτσέλι

• Λεονάρντο Ντα Βίντσι

• Μιχαήλ Άγγελος

• Ραφαήλ

• Δομήνικος Θεοτοκόπουλος ή Ελ Γκρέκο (Ο Έλληνας, κλικ εδώ)

• Φίλιππος Μπρουνελέσκι (αρχιτέκτονας)

• Έρασμος (Ολλανδός θεολόγος και φιλόλογος)

• Ουίλιαμ Σαίξπηρ (Άγγλος θεατρικός συγγραφέας)

• Μιχαήλ Θερβάντες (Ισπανός λογοτέχνης/«Δον Κιχώτης»)

Παράλληλα με τις τέχνες και τα γράμματα αναπτύσσονται τα χρόνια αυτά οι επιστήμες. Διατυπώνονται οι αστρονομικές θεωρίες* του Κοπέρνικου και του Γαλιλαίου και σημειώνονται σημαντική πρόοδος στην ανατομία και την ιατρική.

Στις αρχές του 16^ου αι. (1517) οι νέες ιδέες εκφράζονται και στη θρησκεία. Με αφορμή την πώληση συχωροχαρτιών (έγγραφα που βεβαίωναν την άφεση αμαρτιών) από εκπροσώπους του Πάπα και αντιδρώντας γενικότερα στις καταχρήσεις της Παπικής εξουσίας, οι Προτεστάντες με επικεφαλής το Γερμανό μοναχό Μαρτίνο Λούθηρο δημιουργούν ξεχωριστή γερμανική εκκλησία. 

Παρόμοιες εξελίξεις σημειώνονται στην Αγγλία αλλά και στην Ελβετία, με πρωτεργάτη τον Ιωάννη Καλβίνο. Η Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία αντέδρασε στην Προτεσταντική Μεταρρύθμιση με την Καθολική Μεταρρύθμιση (Αντιμεταρρύθμιση). Με μια σειρά από μέτρα, όπως η ίδρυση θρησκευτικών ταγμάτων, προσπαθεί να φέρει και πάλι τους Προτεστάντες με το μέρος της.

 Μαρτίνος Λούθηρος

Ιωάννης Καλβίνος.

Οι παραπάνω εξελίξεις στη θρησκεία έχουν ως αποτέλεσμα να σημειώνονται την περίοδο της Αναγέννησης συχνοί πόλεμοι μεταξύ Προτεσταντών και Καθολικών. Παράλληλα όμως ενισχύθηκε η πίστη στη λογική και στην αυτονομία του ανθρώπου και αναπτύχθηκε, κυρίως στο αγγλικό πολιτικό σύστημα, η αρχή της αντιπροσωπευτικής εξουσίας*.

Προτεστάντες που σφαγιάστηκαν κατά τη νύχτα του Αγίου Βαρθολομαίου.

*Μεσαίωνας:

Η χρονική περίοδος από τη διάλυση της Δυτικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας έως την Αναγέννηση (5^ος  - μέσα 15^ου αι.). Περίοδος που συμπίπτει σχεδόν με τα χρόνια της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας και διήρκεσε σχεδόν 1.000 χρόνια. Τα χρόνια αυτά η Εκκλησία ασκεί  πολύ μεγάλη επιρροή και εξουσία στη ζωή των ανθρώπων παραμένοντας όμως υποτελείς στην κοσμική εξουσία. Ο Μεσαίωνας έμεινε γνωστός ως η περίοδος των Σκοτεινών Αιώνων. Στον καθημερινό λόγο η λέξη ¨Μεσαίωνας¨ είναι συνώνυμο του καθυστερημένου, σκοτεινού, βάρβαρου παρελθόντος (μεσαιωνικές αντιλήψεις, μεσαιωνικά βασανιστήρια).

*Τυπογραφία:
Η εκτύπωση βιβλίων με τη χρήση κινητών στοιχείων από μέταλλο. Η χρησιμοποίηση τυπογραφικών στοιχείων ξεκίνησε το 1401 από την Κίνα. Τελειοποιήθηκε από το Γερμανό Ιωάννη Γουτεμβέργιο.

*Αστρονομικές θεωρίες:

Έτσι αποκαλούνται οι θεωρίες που περιγράφουν την κίνηση των πλανητών. Ιδιαίτερα γνωστή είναι η ηλιοκεντρική θεωρία του Κοπέρνικου, που δημοσιεύτηκε το 1543. Σύμφωνα με αυτήν, η Γη και οι άλλοι πλανήτες κινούνται γύρω από τον Ήλιο σε ομόκεντρους κύκλους. Έως τότε οι άνθρωποι πίστευαν ότι η Γη είναι ακίνητη και αποτελεί το κέντρο του σύμπαντος.

*Αντιπροσωπευτική εξουσία:

Η εξουσία που ασκείται μέσω αντιπροσώπων, οι οποίοι εκλέγονται από το λαό.