Οι γείτονες των Βυζαντινών

Τι θα μάθουμε: 

• Για τα προβλήματα που δημιουργούσαν στο Βυζαντινό κράτος οι γειτονικοί λαοί.
• Πώς προσπάθησαν οι Βυζαντινοί να αντιμετωπίσουν τις απειλές των γειτόνων τους.
• Βασικά στοιχεία για τους γειτονικούς λαούς των Βυζαντινών.

Το βυζαντινό κράτος περιβαλλόταν από πολλούς λαούς. Κάποιοι ζούσαν εκεί από παλιά ενώ άλλοι εμφανίζονταν για πρώτη φορά, κατά τις μετακινήσεις τους. Οι Βυζαντινοί επικοινωνούσαν μαζί τους και προσπαθούσαν να διατηρούν καλές σχέσεις.

Συχνά όμως οι λαοί αυτοί δημιουργούσαν προβλήματα στην αυτοκρατορία:

• έκαναν επιδρομές, λεηλατούσαν και κατέστρεφαν τις καλλιέργειες, καταλάμβαναν τις ακρινές επαρχίες της αυτοκρατορίας, αιχμαλώτιζαν τους κατοίκους της
• έκλειναν τα στενά περάσματα των δρόμων και της θάλασσας δυσκολεύοντας έτσι τον ανεφοδιασμό της πρωτεύουσας με σιτάρι, πρώτες ύλες και άλλα αγαθά

Οι ¨Πύλες της Κιλικίας¨. Στενό πέρασμα στη Μικρά Ασία.

Όνειρό τους ήταν να καταλάβουν την Κωνσταντινούπολη. Μεταξύ του 7^ου και του 11^ου παραβίαζαν τα σύνορα και πολιορκούσαν την Πόλη από  στεριά και θάλασσα.

Οι Βυζαντινοί αντιμετώπιζαν τους λαούς αυτούς με μέσα:

• πολεμικά (μάχες)
• οικονομικά (καταβολή χρηματικών ποσών)
• διπλωματικά (πρεσβείες, γάμοι μεταξύ μελών βασιλικών οικογενειών, εκχριστιανισμός κ.ά.)

Οι γείτονες του Βυζαντίου

α) Οι Σλάβοι

Οι Σλάβοι ήταν γνωστοί στους Βυζαντινούς από τον 4ο αιώνα. Κατοικούσαν πάνω από το Δούναβη, ανάμεσα στους ποταμούς Δνείπερο και Βιστούλα. 

Ασχολούνταν με τη γεωργία και ήταν ικανοί τεχνίτες ξυλουργοί. Ιδιαίτερη επίδοση είχαν στην κατασκευή μονόξυλων και άλλων πλωτών μέσων.

Η μετακίνηση των Αβάρων στην ίδια περιοχή ανάμειξε τους δύο λαούς και τους έφερε σε κάποιες προστριβές μεταξύ τους. Μετά την οριστική εγκατάσταση των Αβάρων εκεί, πολλοί Σλάβοι, πιεζόμενοι, πέρασαν το Δούναβη και, ως ασύνταχτες ομάδες, εγκαταστάθηκαν νοτιότερα στα βυζαντινά εδάφη. 

Άλλοι από αυτούς όμως, συνεργαζόμενοι με τους Αβάρους, έκαναν επιδρομές στις ίδιες περιοχές φτάνοντας ως τη Θεσσαλονίκη.

β) Οι Άβαροι

Οι Άβαροι ήταν λαός συγγενικός των Ούννων. Ήρθαν από τη μακρινή Μογγολία και αρχικά έμειναν στην περιοχή του Καυκάσου. 

Αργότερα, χρησιμοποιώντας και πλωτά μέσα, μετακινήθηκαν δυτικότερο και εγκαταστάθηκαν βορείως του Δούναβη, στις περιοχές που κατοικούσαν Σλάβοι. Εκεί δημιούργησαν κράτος μεγάλο και δυνατό και ήταν σε συνεχείς προστριβές με τους γείτονες τους.

Στο τέλος του 6ου αιώνα  Άβαροι και Σλάβοι πέρασαν το Δούναβη και κατέκλυσαν τις βόρειες επαρχίες του Βυζαντίου. Κατέβηκαν στη Θράκη και τη Μακεδονία και λεηλάτησαν τη Φιλιππούπολη, την Ανδριανούπολη και τη Θεσσαλονίκη. 

Οι Βυζαντινοί στο διάστημα αυτό είχαν παρόμοια προβλήματα στα ανατολικά σύνορα με τους Πέρσες. Γι’ αυτό προσπάθησαν να τους αντιμετωπίσουν με στρατό, με χρήματα και με συνθήκες ειρήνης, τις οποίες όμως συχνά οι επιδρομείς παραβίαζαν.

γ) Οι Βούλγαροι

Οι Βούλγαροι ήταν λαός ασιατικής καταγωγής. Στο χώρο της Ευρώπης εμφανίστηκαν στα τέλη του 5ο αιώνα και αρχικά εγκαταστάθηκαν στη βορειοανατολική  περιοχή του Εύξεινου Πόντου. Από εκεί μετακινήθηκαν νοτιότερα και κατέλαβαν την περιοχή πάνω από τις εκβολές του Δούναβη, που ήταν το βόρειο σύνορο της αυτοκρατορίας. 
Έχοντας το χώρο αυτό ως ορμητήριο, στα μέσα του 7ου αιώνα, πέρασαν το Δούναβη και λεηλατώντας τις βυζαντινές επαρχίες, εγκαταστάθηκαν στην περιοχή που ορίζεται από το Δούναβη, την οροσειρά του Αίμου και τον Εύξεινο Πόντο. Οι Βυζαντινοί δεν κατάφεραν να τους εμποδίσουν. Γι’ αυτό υπέγραψαν συνθήκη ειρήνης μαζί τους, που τους επέτρεπε να μένουν μόνιμα στα εδάφη της αυτοκρατορίας, με την υποχρέωση να εμποδίζουν άλλους λαούς να κάνουν το ίδιο.

δ) Οι Άραβες και ο Μωάμεθ

Οι Άραβες, ως τα μέσα του 7ου μ.Χ., αιώνα, ζούσαν στην άγονη αραβική χερσόνησο, χωρισμένοι σε ομάδες και φυλές. 

Οι περισσότεροι απ’ αυτούς ήταν νομάδες, που αναζητούσαν καλύτερη ζωή και νερό, μετακινούμενοι από περιοχή σε περιοχή στις παρυφές της ερήμου. Άλλοι ήταν έμποροι και καμηλιέρηδες, που μετέφεραν με καραβάνια ταξιδιώτες και εμπορεύματα στις γειτονικές χώρες.

Οι Άραβες έμποροι γνώρισαν στα ταξίδια τους τις θρησκείες και τους πολιτισμούς των γειτονικών λαών. Ένιωθαν θαυμασμό και γοητεία γι’ αυτούς, αλλά στέκονταν διστακτικοί απέναντι τους. Το μικτό αυτό συναίσθημα των συμπατριωτών του εκμεταλλεύτηκε και αξιοποίησε ο Μωάμεθ, ένας έξυπνος και τολμηρός έμπορος-αρχηγός καραβανιών. 

Η αποκάλυψη του Γαβριήλ στον Μωάμεθ.

Ο Μωάμεθ πήρε στοιχεία πίστης από τις μονοθεϊστικές θρησκείες, το χριστιανισμό και τον ιουδαϊσμό, και λατρείας από την περσική και την αραβική παράδοση κι έφτιαξε μια νέα θρησκεία, τον ισλαμισμό. Οι αρχές και οι ιδέες του Ισλάμ καταγράφηκαν στο ιερό βιβλίο των Μουσουλμάνων, το Κοράνιο.

Ο Μωάμεθ διδάσκει στη Μεδίνα (Medhina = πόλη του προφήτη)

Το 622 μ.Χ. διωγμένος από τη Μέκκα, την ιερή πόλη των Αράβων, πήγε στη Μεδίνα και από εκεί άρχισε τη διδασκαλία του. 

Μικρογραφία από ισλαμικό βιβλίο. Ο Μωάμεθ και οι συνοδοί του οδεύουν προς τη Μέκκα. Ο Μωάμεθ εικονίζεται χωρίς πρόσωπο, όπως συνηθίζεται η παρουσίαση ιερών μορφών στην ισλαμική τέχνη (Ν. Υόρκη, Δημόσια Βιβλιοθήκη). 

Οι πιστοί της νέας θρησκείας, του "ισλάμ¨, που σημαίνει αφοσίωση στο Θεό, ονομάστηκαν μουσλίμ ή μουσουλμάνοι και η θρησκεία τους ισλαμισμός. 

Η θρησκεία αυτή έγινε δεσμός ενότητας όλων των αραβικών φυλών και τις βοήθησε να οργανωθούν ένα έθνος, το αραβικό.