Μάρτης (Μάρτιος)

Σύμφωνα με το Γρηγοριανό Hμερολόγιο, o Μάρτης αποτελεί τον τρίτο μήνα έχοντας 31 ημέρες. Ο Μάρτιος, ή Μάρτης, ή Μαρτς (Ποντιακά) αντιστοιχεί στους μήνες Ανθεστηριώνας (το πρώτο 15νθήμερο) και Ελαφηβολιώνας (το 2ο 15νθήμερο) των αρχαίων Ελλήνων (αττικό ημερολόγιο). 

Στο αρχαίο ρωμαϊκό ημερολόγιο με το Μάρτιο άρχιζε το έτος, ήταν άρα ο πρώτος μήνας του έτους και γιορτάζονταν η Πρωτοχρονιά στις 1η Μαρτίου. Μετακινήθηκε αργότερα (μάλλον το 153 π.Χ.) στη θέση του τρίτου μήνα, δίνοντας τη θέση του στον Ιανουάριο, προς τιμή του ειρηνικού θεού Ιανού.

Διαδεδομένο έθιμο του μήνα Μάρτη, το οποίο κατάγεται από την αρχαιότητα, αποτελεί ο ¨Μάρτης¨, η τοποθέτηση δηλαδή την 1η Μαρτίου ενός μικρού βραχιολιού (από άσπρο και κόκκινο νήμα) τα χέρια των παιδιών, ώστε να μην μαυρίσουν από τον ήλιο. Η κλωστή λέγεται «Μάρτη» ή «Μαρτιά» ή «Μαρτίτση». 

Επίσης, έθιμο της αρχαιότητας, αποτελεί και το να βάζουν οι ανύπαντρες κοπέλες κάτω από το προσκέφαλό τους κόλλυβα των Αγίων Θεοδώρων, ώστε να δουν στον ύπνο τους τον άντρα που θα έπαιρναν. 

Από την αρχαιότητα έχει την προέλευση και του έθιμο της ¨χελιδώνας¨. Παιδιά γυρνάνε από σε σπίτι έχοντας μαζί τους ένα ομοίωμα χελιδονιού και τραγουδούν τα ¨χελιδονίσματα¨ (κάλαντα).

Ο μήνας Μάρτιος έχει λάβει διάφορες ονομασίες από τη λαϊκή παράδοση που σχετίζονται με τον ασταθή καιρό που επικρατεί κατά τη διάρκειά του. Αποκαλείται Γδάρτης και Παλουκοκαύτης, Κλαψομάρτης, Πεντάγνωμος:(«Ο Μάρτης ο Πεντάγνωμος, πέντε φορές εχιόνισε και πάλι το μετάνιωσε πως δεν εξαναχιόνισε», και «Μάρτης, γδάρτης και κακός παλουκοκαύτης», και «Κάλιο Μάρτης στις γωνιές, παρά Μάρτης στις αυλές»). 

Ονομάζεται επίσης και Βαγγελιώτης λόγω της γιορτής του Ευαγγελισμού και Ανοιξιάτης και Βλάσταρος λόγω της έναρξης της άνοιξης (η άνοιξη αρχίζει το τελευταίο δεκαήμερο του μήνα). 

Δίγαμο τον έλεγαν γιατί : «Ο Μάρτης έχει δύο γυναίκες, τη μία πολύ όμορφη και φτωχή, την άλλη πολύ άσχημη και πολύ πλούσια. Ο Μάρτης κοιμάται στη μέση. Όταν γυρίζει από την άσχημη, κατσουφιάζει, μαυρίζει και σκοτιδιάζει όλος ο κόσμος, γι' αυτό παλουκοκαύτης. Όταν γυρίζει από την όμορφη, γελάει, χαίρεται και λάμπει όλος ο κόσμος». Σύμφωνα με άλλους ο Μάρτης παντρεύτηκε μια γυναίκα που από μπροστά ήταν πολύ άσχημη και από πίσω πολύ όμορφη. Όταν την αντικρίζει από μπροστά στενοχωριέται και κλαίει και ο καιρός χαλάει. Όταν όμως τη βλέπει από την άλλη όψη χαίρεται και ο καιρός γίνεται καλός. Με αυτό σχετίζεται και η παροιμία: «Ο Μάρτης πότε κλαίει και πότε γελάει». 

Στις 20-21 Μαρτίου σημειώνεται η εαρινή ισημερία. Συχνά τις τελευταίες μέρες του Μάρτη ο καιρός χαλάει. Οι μέρες αυτές ονομάζονται "Μέρες της Γριάς¨.