Οι μπαρουτόμυλοι της Δημητσιάνας

H Δημητσάνα (Ν. Αρκαδίας) υπήρξε το ¨οπλοστάσιο του αγώνος για την ελευθερία¨. Ήταν το κέντρο σε πυρίτιδα που παράγονταν σε μπαρουτόμυλους της Δημητσάνας οι οποίοι δούλευαν στο κεφαλάρι του Αϊ-Γιάννη και σε άλλα σημεία κατά μήκος του Φαραγγιού του Λούσιου. Την παραγωγή της μπαρούτης είχαν αναλάβει τότε οι αδελφοί Σπηλιοτόπουλοι, ενώ οι Δημητσανίτες είχαν απαλλαγεί από τη συμμετοχή στις μάχες για να δουλεύουν απερίσπαστοι σ' αυτήν. Ίχνη των μπαρουτόμυλων διασώζονται μέχρι σήμερα, ενώ ένας αποκατεστημένος μπαρουτόμυλος λειτουργεί στον Αϊ-Γιάννη.

Ο Θ. Κολοκοτρώνης αναφέρει στα "Απομνημονεύματα": 

"...είχαμεν έλλειψιν από μολύβι και χαρτί και επήραμεν την Βιβλιοθήκην της Δημητσάνας και άλλων μοναστηρίων και εδέναμεν φουσέκια. Μπαρούτι είχαμεν, έκαμνε η Δημητσάνα. Του μπαρουτιού την υπόθεσι την είχαν πάρει απάνω τους τα αδέλφια Σπυλιωτόπουλοι και δια να δουλεύουν την μπαρούτη, δεν επαίρναμε πολλούς Δημητσανίτες εις το στρατόπεδο, τους αφήναμε δι' αυτήν την δούλευσιν". 

Οι αδελφοί Σπυλιοτόπουλοι είχαν καταγωγή από τη Δημητσάνα. Ήταν εύποροι έμποροι, εγκατεστημένοι στην Ύδρα. Στην Ύδρα οι αδελφοί μυήθηκαν στη Φιλική Εταιρία. Στις παραμονές της εξέγερσης του ΄21 ήρθαν σε επαφή με τον αρχιμανδρίτη Δικαίο-Παπαφλέσσα που πέρασε από το νησί με πλοίο που μετέφερε από την Σμύρνη στην Πελοπόννησο πολεμοφόδια για τον αγώνα. Ο Δικαίος, έχοντας μαζί του αρκετά χρήματα των Φιλικών, ίσως έπεισε και χρηματοδότησε τους Σπυλιωτόπουλους να ξεκινήσουν στη Δημητσάνα την παραγωγή μπαρούτης.
Η Δημητσάνα λόγω της ορεινής, βραχώδους και γεμάτης σπήλαια μορφολογίας της, προσφερόταν για την φύλαξη και κρύψιμο της παραγόμενης μπαρούτης.

Κατά τη διάρκεια του απελευθερωτικού αγώνα αναφέρεται η λειτουργία 14 μπαρουτόμυλων στη Δημητσάνα. Η συνολική ποσότητα μπαρουτιού και φουσεκιών που κατασκευάστηκε εκεί δεν μπορεί να εκτιμηθεί. Σύμφωνα με μια πηγή πάντως, οι μπαρουτόμυλοι των αδελφών Σπυλιωτόπουλων μόνον σε διάστημα ενός χρόνου εφοδίασαν τους επαναστάτες στην Πελοπόννησο με 35.100 σφαίρες, 16.105 οκάδες μπαρούτι και 804.320 φισεκλίκια. 

Αν και μαρτυρείται η πληρωμή κάποιων χρηματικών ποσών στους παραγωγούς μπαρούτης, το ανεξόφλητο χρέος πρέπει να είναι και να παραμένει μεγάλο, αφού σε πολλές αποδείξεις σημειωνόταν ότι αυτό παραμένει για να εισπραχθεί μετά την απελευθέρωση.