Το ελληνικό αλφάβητο.

Το ελληνικό αλφάβητο προήλθε από το φοινικικό (σημιτική γραφή) περίπου τον 9^ο αι. π.Χ. (κατ΄ άλλους ερευνητές συνέβη νωρίτερα). Η καταγωγή αυτή του ελληνικού αλφαβήτου (Φοινικήια γράμματα) αναφέρεται από τον Ηρόδοτο (Ιστορία 5, 58). Σχετικά με το πότε, το πού και το πώς συνέβη αυτό υπάρχουν διάφορες απόψεις. Ως χώροι δημιουργίας του ελληνικού αλφαβήτου προτείνονται μεταξύ άλλων η Εύβοια, η Κρήτη, η Κύπρος και η Ρόδος.

Το φοινικικό αλφάβητο ήταν συμφωνογραφικό (τα σύμβολά του παρίσταναν μόνο τα σύμφωνα και ο αναγνώστης φανταζόταν τα μεσολαβούντα φωνήεντα) και αποτελούνταν από 22 γράμματα. Χρησιμοποιήθηκε από τον 11^ο έως τον 5^ο αι. π.Χ. 

Στο φοινικικό αλφάβητο βασίστηκαν το Αραμαϊκό (από αυτό προήλθαν τα αλφάβητα της Ινδικής οικογένειας και το Αραβικό), το Εβραϊκό και το Ελληνικό. Το κάθε γράμμα του φοινικικού αλφαβήτου ήταν το πρώτο μιας φοινικικής λέξης, π.χ. άλεφ=βόδι, μπεθ=σπίτι, γκάμελ=καμήλα. Οι Έλληνες διατήρησαν τα φοινικικά ονόματα των γραμμάτων, αν και δε σήμαιναν τίποτε στα Ελληνικά.

Η ανάγκη της ελληνικής γλώσσας να δηλωθούν τα φωνήεντα οδήγησε στο να χρησιμοποιηθούν ως φωνήεντα ορισμένα σύμφωνα του φοινικικού αλφαβήτου που δεν υπήρχαν στην Ελληνική. Έτσι, το σύμφωνο alef έγινε το φωνήεν άλφα (α), το σύμφωνο hé έγινε το φωνήεν έψιλον (ε) κ.λπ.

Το ελληνικό αλφάβητο αρχικά δεν ήταν ενιαίο αλλά διακρίνονταν από μεγάλη ποικιλία και τοπικές παραλλαγές. Ο γερμανός φιλόλογος και αρχαιοδίφης Adolf Kirchhoff κατηγοριοποίησε, το 1867, τα ελληνικά αλφάβητα σε τρεις τύπους:

• τα πράσινα αλφάβητα
• τα κόκκινα αλφάβητα
• τα μπλε αλφάβητα, τα οποία χωρίζονταν σε δύο υποκατηγορίες:

- ¨σκούρο μπλε¨

- ¨ανοιχτό μπλε¨

Βασικό κριτήριο για τον παραπάνω διαχωρισμό ήταν η ύπαρξη ή όχι στα αλφάβητα των γραμμάτων  Φ, Χ και Ψ που δεν υπήρχαν στο φοινικικό αλφάβητο.

Στα ¨πράσινα¨ αλφάβητα (Κρήτη και νησιά του νότιου Αιγαίου, όπως η Θήρα, η Μήλος και η Ανάφη) τα γράμματα αυτά απουσιάζουν εντελώς. Θεωρούνται τα πιο συντηρητικά αλφάβητα αφού δεν περιέχουν κανένα επιπλέον σύμβολο πέραν των φοινικικών.

Τα ¨κόκκινα¨ αλφάβητα (Πελοπόννησος, Εύβοια, Θεσσαλία, περιοχές Στερεάς Ελλάδας) περιελάμβαναν το Φ, το Χ και το Ψ. Από την Αχαΐα και την Εύβοια τα αλφάβητα αυτά μεταφέρθηκαν στις ελληνικές αποικίες της Ιταλίας και αποτέλεσαν τη βάση ανάπτυξης των τοπικών ιταλικών γλωσσών και του Λατινικού αλφαβήτου.

Το  ¨ανοιχτό μπλε¨ αλφάβητο περιελάμβανε το Φ και το Χ και το  ¨σκούρο μπλε¨ αλφάβητο της Κορίνθου και της Ρόδου είχαν το Φ, το Χ και το Ψ.  

Σύμφωνα με τους αλεξανδρινούς γραμματικούς το πρώτο ελληνικό αλφάβητο αποτελούνταν από δεκαέξι γράμματα: το Α, το Β, το Γ, το Δ, το Ε, το Ι, το Κ, το Λ, το Μ, το Ν, το Ο, το Π, το Ρ, το Σ, το Τ και το Υ. Αργότερα ακολούθησαν τα Θ, Φ και Χ. Με την πρόσθεση των γραμμάτων Ζ, Ξ, Ψ, Η και Ω γεννήθηκε το ιωνικό αλφάβητο. Στις αρχαίες Ελληνικές επιγραφές συναντάμε τρεις παραλλαγές του αλφάβητου: το Αιολικό ή Δωρικό, το Αττικό και το Ιωνικό.

Το Αιολικό και το Δωρικό αλφάβητο το συναντάμε σε επιγραφές της Θήρας, της Μήλου, στην Πελοπόννησο, στην Βοιωτία και στην Μεγάλη Ελλάδα, στην Σικελία και στην Νότια Ιταλία. Το Αττικό αλφάβητο (τα Αττικά γράμματα) το συναντούμε στις επιγραφές της Αττικής πριν την εποχή του Ευκλείδη (402 π.Χ.). Το Ιωνικό αλφάβητο το συναντάμε σε επιγραφές στην Μικρά Ασία. Τελικά επικράτησε το Ιωνικό το οποίο υιοθετήθηκε από όλους τους Έλληνες. 

Χαρακτήρες που καταργήθηκαν πριν την κλασική εποχή ή χρησιμοποιούνταν μόνο σε τοπικά αλφάβητα.

Το αρχαίο ελληνικό αλφάβητο περιελάμβανε μόνο κεφαλαία γράμματα. Η μικρογράμματη γραφή (στουδιτική)  δημιουργήθηκε από τους Βυζαντινούς (9^ο αι. μ.Χ.).

Η λέξη αλφάβητο δημιουργήθηκε πιθανώς αρχικά στην λατινική γλώσσα (alphabetum)και στηρίζεται  στα δύο πρώτα γράμματα του ελληνικού αλφαβήτου (άλφα, βήτα). Υιοθετήθηκε από την γραπτή αγγλική γλώσσα το 1513 ως alphabet.

Αρχαίο ελληνικό αλφάβητο, Αρχαιολογικό Μουσείο, Αθήνα.

Από το Ελληνικό αλφάβητο προήλθαν το Λατινικό, το Κυριλλικό και το Κοπτικό.

Αρχαϊκή γραφή σε επιτύμβια πλάκα της Θήρας. Δείχνει το "ΚΗ" στη θέση του "Χ", και το "Ϻ" στη θέση του "Σ". Περιέχει τα εξής ονόματα: ΡΕΚϺΑΝΟΡ" (Ρηξάνωρ), ΑΡΚΗΑΓΕΤΑϺ (Ἀρχαγέτας), ΠΡΟΚΛΕϺ (Πρόκλης), ΚΛΕΑΓΟΡΑϺ (Κλεαγόρας), ΠΕΡΑΙΕΥϺ (Περαίευς).

Μια άλλη χρήση των γραμμάτων του ελληνικού αλφαβήτου είναι αυτή στα μαθηματικά. Υπάρχει το ελληνικό σύστημα αρίθμησης (οι 24 ραψωδίες της Οδύσσειας αριθμούνται με τα μικρά γράμματα, ενώ της Ιλιάδας με κεφαλαία) καθώς και πολλά ελληνικά γράμματα που χρησιμοποιούνται ως σύμβολα των μαθηματικών (π.χ. π = 3,14). Συχνή είναι επίσης η χρήση του ελληνικού αλφαβήτου στην Αστρονομία (π.χ. ο άλφα Κενταύρου,  πλανήτης ωμέγα).