Νέοι εχθροί εμφανίζονται και αποσπούν εδάφη από την αυτοκρατορία

Τι θα μάθουμε:

• Για τους Σελτζούκους Τούρκους και τους Νορμανδούς.
• Πώς απείλησαν το Βυζάντιο και πώς προσπάθησαν να τους αποκρούσουν οι αυτοκράτορες Ρωμανός Δ΄ο Διογένης και Αλέξιος Α΄ ο Κομνηνός.
• Για το σχίσμα μεταξύ της Ανατολικής και της Δυτικής εκκλησίας.

Κατά τα μέσα του 11^ου αιώνα εμφανίζονται στις ανατολικές περιοχές του Βυζαντίου οι Σελτζούκοι Τούρκοι. Λαός ασιατικής καταγωγής πήραν την ονομασία τους από το φύλαρχό τους Σελτζούκ τον 10^ο αιώνα. Υπηρετούσαν τους Άραβες ως μισθοφόροι και από αυτούς πήραν και τη μουσουλμανική θρησκεία. 

Έχοντας ως αρχηγό τον Άλπ-Αρσλάν κατάφεραν ανενόχλητοι να περάσουν τα βυζαντινά σύνορα και να κατακτήσουν τις ανατολικές επαρχίες της Αρμενίας και της Καππαδοκίας, φτάνοντας μέχρι την Καισάρεια. Τελικός τους στόχος ήταν η Κωνσταντινούπολη.

Ο Άλπ-Αρσλάν

Ο αυτοκράτορας Ρωμανός Δ΄ ο Διογένης που ανέβηκε στο θρόνο το 1068 και  καταγόταν από την Καππαδοκία, προσπάθησε να τους αντιμετωπίσει. 

Ρωμανός Δ΄ ο Διογένης

Αν και είχε να αντιμετωπίσει οικονομικές δυσκολίες συγκρότησε αξιόμαχο εκστρατευτικό σώμα του οποίου τέθηκε ο ίδιος επικεφαλής. Η σύγκρουση των δύο στρατών έγινε το 1071 στο Ματζικέρτ. 

Ο βυζαντινός στρατός καταστράφηκε και ο ίδιος ο αυτοκράτορας αιχμαλωτίστηκε. 

Αποτέλεσμα της μάχης αυτής ήταν οι Σελτζούκοι να κατακτήσουν όλη σχεδόν τη Μ. Ασία και να αποκόψουν τους Βυζαντινούς από την Ανατολή.

Το Βυζάντιο πριν τη μάχη του Ματζικέρτ

Το κράτος των Σελτζούκων μετά το Ματζικέρτ.

Τους Σελτζούκους προσπάθησε να αντιμετώπισε 10 χρόνια αργότερα ο αυτοκράτορας Αλέξιος Α΄ ο Κομνηνός που ανέβηκε στο θρόνο το 1081. 

Ο Αλέξιος Α΄ ο Κομνηνός όπως απεικονίζεται στην εκκλησία της Κοσμοσώτηρας των Φερρών της Θράκης (12ος αι.).

Τα σχέδιά του όμως ανατράπηκαν από την εισβολή των Νορμανδών στη Δύση. Οι Νορμανδοί που διακρίνονταν για τις ναυτικές τους ικανότητες κατέβηκαν από τη Σκανδιναβία και τη Βόρεια Ευρώπη. 

Κατέκτησαν εύκολα τα βυζαντινά εδάφη της Νότιας Ιταλίας, πέρασαν στην Βαλκανική καταλαμβάνοντας το Δυρράχιο και κατευθύνθηκαν προς τη Θεσσαλονίκη και την Κωνσταντινούπολη. Μια άλλη ομάδα τους, ναυτική, κατευθύνθηκε προς την Πελοπόννησο και λεηλάτησε τα παράλιά της.

Νορμανδικό σκάφος (850 μ.Χ.)

Για να τους αντιμετωπίσει ο Αλέξιος Α΄ απευθύνθηκε στους Βενετούς. Με τη βοήθειά τους οι Βυζαντινοί κατάφεραν να απωθήσουν τους Νορμανδούς από τα Βαλκάνια. Για τη βοήθειά τους οι Βενετοί  έλαβαν εμπορικά προνόμια στη Μεσόγειο και στα βυζαντινά λιμάνια. Παράλληλα απέκτησαν το δικαίωμα εγκατάστασης στην Πόλη, έξω από τα τείχη, στην περιοχή Γαλατά, όπου και δημιούργησαν δική τους εμπορική συνοικία, χωρίς να πληρώνουν φόρους. 

Σχέδιο της Κωνσταντινούπολης κατά το 15ο αιώνα. 

Διακρίνονται τα τείχη, ο Κεράτιος κόλπος και ο Γαλατάς, όπου είχαν εγκατασταθεί Βενετοί και Γενουάτες.

Το 1054 έχουμε το σχίσμα μεταξύ της Δυτικής και της Ανατολικής εκκλησίας. Η σημαντικότερη διαφορά μεταξύ των δύο εκκλησιών αφορούσε τα πρωτεία του Πάπα της Ρώμης, που ήθελε να εξουσιάζει όλους τους Πατριάρχες. 

Τσάμικος

Στα κακοτράχαλα τα βουνά,

με το σουραύλι και το ζουρνά,

πάνω στην πέτρα την αγιασμένη,

χορεύουν τώρα τρεις αντρειωμένοι.

Ο Νικηφόρος κι ο Διγενής

κι ο γιος της Άννας της Κομνηνής.

Δική τους είναι μια φλούδα γης,

μα εσύ, Χριστέ μου, τους ευλογείς

για να γλιτώσουν αυτή τη φλούδα,

απ’ το τσακάλι και την αρκούδα.

Δες πως χορεύει ο Νικηταράς

κι αηδόνι γίνεται ο ταμπουράς!

Από την Ήπειρο στο Μοριά

κι απ’ το σκοτάδι στην λευτεριά.

Το πανηγύρι κρατάει χρόνια,

στα μαρμαρένια του Χάρου αλώνια

Κριτής κι αφέντης είν’ ο θεός

και δραγουμάνος του ο λαός.

Στίχοι: Νίκου Γκάτσου

Μουσική: Μάνου Χατζιδάκι

O Αλπ Αρσλάν τιμά τον αιχμάλωτο Ρωμανό Δ΄

Ο αρχηγός των Σελτζούκων Τούρκων Αλπ Αρσλάν, μετά τη μάχη του Ματζικέρτ φέρθηκε στον αιχμάλωτο αυτοκράτορα Ρωμανό Δ΄ με την καλοσύνη που μόνον οι γενναίοι διαθέτουν. Τον κάλεσε στο γεύμα και του είπε:

«Μη φοβάσαι, δε θα πάθεις κανένα κακό. Θα τιμηθείς όπως αξίζει στη βασιλική σου μεγαλειότητα. Γιατί πιστεύω πως είναι ανόητος ο άνθρωπος εκείνος που δε συλλογίζεται ότι η τύχη μεταβάλλεται και δε σέβεται τις συμφορές των άλλων».

Και, τηρώντας το λόγο του, τον ελευθέρωσε μαζί με τους άνδρες της φρουράς του και υπέγραψε συνθήκη ειρήνης μαζί του.

Μ. ψελλός , Χρονογραφία

Άγαλμα του Αλπ Αρσλάν στην Τουρκία.

Η Άννα Κομνηνή

Ο Αλέξιος Α΄ Κομνηνός, όταν γύρισε στο παλάτι από τους πολέμους του με τους Νορμανδούς, ήταν κατάκοπος και εξαντλημένος. Μετά από τρεις ημέρες δέχτηκε το καλύτερο δώρο που μπορούσε να του χαρίσει η γυναίκα του Ειρήνη. Ένα όμορφο κοριτσάκι. Ο Αλέξιος σήκωσε τα μάτια του στον ουρανό και αναφώνησε:

-Ευχαριστώ, Κύριε. Αν δεν έρθει ξοπίσω της γιος, αυτή θα είναι διάδοχός μου, αυτή θα στηρίξει το θρόνο μου.

Μέσα στην κούνια τής φόρεσαν το αυτοκρατορικό διάδημα και την αρραβώνιασαν με το δεκάχρονο Κωνσταντίνο Δούκα, γιο του εκθρονισμένου αυτοκράτορα Μ. Δούκα.

Σοφία Παπαδάκη , Ιστορίες από το Βυζάντιο

Άννα Κομνηνή. Εξιστόρησε τη ζωή και το έργο του πατέρα της Αλέξιου Α΄ στο έργο της ¨Αλεξιάδα¨.