Πέρσες και Άβαροι συμμαχούν εναντίον του Βυζαντίου

Τι θα μάθουμε:

• Την κατάσταση που επικρατούσε στη Βυζαντινή αυτοκρατορία, όταν αυτοκράτορας έγινε ο Ηράκλειος.
• Ποιοι λαοί απειλούσαν τα σύνορα του Βυζαντίου και πώς τους αντιμετώπισε ο Ηράκλειος.
• Πώς σώθηκε η Κωνσταντινούπολη από την πολιορκία Περσών και Αβάρων.

Στις αρχές του 7ου αιώνα (610 μ.Χ.) ανεβαίνει στο θρόνο του Βυζαντίου ο Ηράκλειος, Έξαρχος της Καρχηδόνας, ως τότε. 

Για τη «δεινή» κατάσταση (δεινός = κλικ εδώ) στην οποία βρίσκει την αυτοκρατορία μας πληροφορεί ο ιστορικός Θεοφάνης:

«ο βασιλιάς Ηράκλειος βρήκε το βυζαντινό κράτος παραλυμένον. Την Ευρώπην ερήμωσαν οι Άβαροι και την Ασίαν όλην κατέστρεψαν οι Πέρσες. Τις πόλεις αιχμαλώτισαν και το στρατό των Ρωμαίων κατέστρεψαν στους πολέμους»

Άβαροι τοξότες

Το μεγαλύτερο όμως πρόβλημα που είχε να αντιμετωπίσει ο νέος αυτοκράτορας ήταν τα άδεια ταμεία του κράτους. Χωρίς να διαθέτει χρήματα ο Ηράκλειος δεν μπορούσε να οργανώσει τον παραμελημένο στρατό και στόλο. Έτσι προσπάθησε να κλείσει ειρήνη με έναν από τους δύο αντιπάλους. Δεν τα κατάφερε όμως διότι οι Πέρσες απέρριψαν κάθε πρόταση ειρήνευση και οι Άβαροι ζητούσαν υπερβολικά ανταλλάγματα.

Αυτός που έβγαλε τον αυτοκράτορα από τη δύσκολη θέση ήταν, σύμφωνα με τον Θεοφάνη, ο Πατριάρχης Σέργιος:

«έδωσε τα χρήματα της εκκλησίας ως δάνειο στο κράτος. Πήρε τα πολυκάντηλα και τα άλλα χρυσά σκεύη από τη Μεγάλη Εκκλησία, τα έδωσε στον αυτοκράτορα κι αυτός τα έκοψε νομίσματα».

Ο Ηράκλειος και οι γιοι του Ηράκλειος Κωνσταντίνος και Ηρακλεωνάς σε νόμισμα της εποχής. 

Έχοντας πλέον τα απαραίτητα οικονομικά μέσα ο Ηράκλειος:

• οργάνωσε το στρατό και το στόλο
• επισκεύασε τα τείχη της Πόλης
• συγκέντρωσε εφόδια και τροφές για τους κατοίκους της πρωτεύουσας
• μοίρασε γη στους στρατιώτες των συνόρων, με την υποχρέωση να την καλλιεργούν και να την υπερασπίζονται
• δίνοντας τα λεφτά που ζητούσε, έκλεισε ειρήνη με το Χαγάνο, τον αρχηγό των Αβάρων

Έτσι, χωρίς πλέον το φόβο των Αβάρων, ο Ηράκλειος εκστράτευσε δύο φορές κατά των Περσών, οδηγώντας ο ίδιος το στρατό του. Οι Πέρσες με βασιλιά το Χοσρόη είχαν κατακτήσει τη Συρία, την Παλαιστίνη και την Αίγυπτο. Αιχμαλώτισαν τον Πατριάρχη Ιεροσολύμων και μετέφεραν τον Τίμιο Σταυρό στην πρωτεύουσά τους Κτησιφώντα.

Η Κτησιφών σήμερα (Ιράκ).

Κατά την πρώτη εκστρατεία διέσχισε τη Μικρά Ασία και, χωρίς να πολεμήσει τους Πέρσες που βρίσκονταν εκεί, βάδισε κατά της Περσίας θέλοντας να χτυπήσει τον εχθρό στην καρδιά της δικής τους χώρας.

Ενώ απουσίαζε ο Ηράκλειος, τη φύλαξη της Πόλης, ανέλαβε ο Πατριάρχης Σέργιος και ο μάγιστρος Βώνος. Το σχέδιό του Ηράκλειου πέτυχε. Οι Πέρσες αναγκάστηκαν να αποσυρθούν από τη Μικρά Ασία και να επιστρέψουν στην Περσία.

Κατά τη δεύτερη εκστρατεία (626 μ.Χ.) οι Πέρσες αιφνιδίασαν τον Ηράκλειο. Ενώ αυτός βρισκόταν στην Περσία, αυτή ήρθαν σε συνεννόηση με τους Αβάρους και από κοινού πολιόρκησαν την Κωνσταντινούπολη από στεριά και θάλασσα.

Ο Ηράκλειος ήταν αδύνατο να επιστρέψει, τόσο μακριά που βρισκόταν. Ο Πατριάρχης Σέργιος και ο μάγιστρος Βώνος προσέφεραν περισσότερα χρήματα στους Αβάρους, για να τηρήσουν τη συνθήκη ειρήνης και να λύσουν την πολιορκία. Οι Άβαροι όμως αρνήθηκαν και παρήγγειλαν στους άρχοντες της Πόλης:

"Παραδώστε μας την πόλη, γιατί δεν έχετε καμιά ελπίδα να σωθείτε, εκτός αν γίνετε ψάρια και διαφύγετε κολυμπώντας ή πουλιά και πετάξετε στον ουρανό". 

Η προκλητική αυτή απάντηση, αντί να φοβίσει, εξόργισε τους Βυζαντινούς. Χωρίς δισταγμό και με κάθε μέσο υπερασπίστηκαν την πόλη τους. Πολεμώντας γενναία απέκρουσαν τις επιθέσεις στη στεριά και βύθισαν με τους δρόμωνές τους τα μονόξυλα των Αβάρων στη θάλασσα. Οι Πέρσες, βλέποντας αυτή την εξέλιξη, έλυσαν την πολιορκία και αναχώρησαν γρήγορα για τη χώρα τους.

Η Πόλη σώθηκε. Οι κάτοικοί της απέδωσαν τη σωτηρία της στην Παναγία και όρθιοι, όλη τη νύχτα, έψαλαν προς τιμή της τον Ακάθιστο Ύμνο. 

Η είδηση της νίκης έφτασε και στον αυτοκράτορα. Ο στρατός του, ενθαρρυμένος τώρα, νίκησε τους Πέρσες σε αλλεπάλληλες μάχες. Ο Ηράκλειος ελευθέρωσε τις υποδουλωμένες περιοχές, ξαναπήρε τον Τίμιο Σταυρό και τους ανάγκασε να υπογράψουν ειρήνη και να επανέλθουν στα αρχικά τους σύνορα. Γύρισε θριαμβευτής στην Κωνσταντινούπολη.

Γλωσσάριο:
Έξαρχος: διοικητής 

Μάγιστρος: πρωθυπουργός
Δρόμωνες: βυζαντινά πολεμικά πλοία (κάνε κλικ εδώ). 
Μονόξυλο: Μικρό σκάφος κατασκευασμένο από χοντρό κορμό δέντρου. Σκάβεται στο εσωτερικό του και δημιουργείται ο εσωτερικός χώρος. Κινείται μ' ένα χοντρό κουπί.