Θεόφιλος Χατζημιχαήλ ή Θεόφιλος Κεφαλάς

(Βαρειά Λέσβου, 1867-1870; –
Βαρειά Λέσβου, Μάρτιος 1934)

Ο πατέρας του Θεόφιλου, Γαβριήλ Κεφαλάς, ήταν τσαγκάρης ενώ η μητέρα του Πηνελόπη Χατζημιχαήλ ήταν κόρη αγιογράφου. Ο Θεόφιλος στο σχολείο δεν τα πήγαινε πολύ καλά, τον ενδιέφερε όμως η ζωγραφική. Άρχισε να αποκτά βασικές γνώσεις ζωγραφικής από τον παππού του. 

Ο Θεόφιλος ήταν αριστερόχειρας, πράγμα που τα χρόνια εκείνα θεωρούνταν μειονέκτημα και σχολιαζόταν αρνητικά από τους συνανθρώπους του. Οι γονείς και οι δάσκαλοί του προσπάθησαν με βίαιο τρόπο να τον κάνουν δεξιόχειρα. Επίσης χλευάζονταν γιατί φορούσε την παραδοσιακή φουστανέλα.

Στα 18 του χρόνια εγκαταλείπει τη Λέσβο και πηγαίνει στη Σμύρνη, όπου εργάζεται ως θυροφύλακας στο ελληνικό προξενείο. Παράλληλα ζωγραφίζει και κάνει τη ζωγραφική επάγγελμά του. Αντλεί τα θέματα των έργων του από την αρχαία Ελλάδα, το Βυζάντιο και νεώτερη Ελλάδα.

Το 1897 πηγαίνει να ζήσει στο Βόλο, όπου προσπαθεί να επιβιώσει κάνοντας ευκαιριακές δουλειές και ζωγραφίζοντας σε σπίτια και μαγαζιά της περιοχής. Σώζονται μέχρι σήμερα πολλές τοιχογραφίες που είχε δημιουργήσει. Τα οικονομικά του βελτιώνονται όταν ο γαιοκτήμονας της Μαγνησίας Γιάννης Κοντός του αναθέτει, το 1912, την τοιχογράφηση του σπιτιού του. Η οικία Κοντού αποτελεί σήμερα το Μουσείο Θεόφιλου στον Βόλο.

Το 1827 επιστρέφει στην πατρίδα του τη Μυτιλήνη. Γνωρίζει εκεί τον Στρατή Ελευθεριάδη (Tériade), που είναι τεχνοκριτικός και ζει στο Παρίσι. Ο Ελευθεριάδης αγοράζει στο Θεόφιλο τα απαραίτητα σύνεργα για να μπορεί να ζωγραφίζει. Το 1964, ο Ελευθεριάδης, δημιούργησε με δικά του έξοδα το Μουσείο Θεοφίλου στην Βαρειά, όπου φιλοξενούνται 86 πίνακες του ζωγράφου.

Ο Θεόφιλος υπέγραφε τα έργα του με το επώνυμο της μητέρας του. Στις Μηλιές Πηλίου, στο Ιερό Ναό Ταξιαρχών, βρίσκεται το μοναδικό έργο που έχει υπογράψει με το όνομά του, «Έργο Θεόφιλου Γαβριήλ Κεφαλά». Πρόκειται για μια εικόνα των αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης.

Ο Θεόφιλος πεθαίνει το Μάρτιο του 1934 από ανακοπή καρδιάς. Το ελληνικό κράτος χαρακτήρισε το 1976, το έργο του Θεόφιλου, με το Νόμο 1469/50 ως «έργο ειδικής κρατικής προστασίας».