Λήμνος: Καβείριο

Ανακαλύφθηκε από τις ανασκαφές τις ανασκαφές της Ιταλικής Αρχαιολογικής Σχολής. Το Καβείριο λειτούργησε από τον 8ο αι. π.Χ. έως τα χρόνια της ύστερης αρχαιότητας. Είναι χτισμένο σε μια απότομη πλαγιά στο βόρειο τμήμα της Λήμνου, στην είσοδο του λιμανιού της Ηφαιστίας της πόλης που το διοικούσε.

Το ιερό προστατευόταν από ένα μακρύ τείχος. Περιελάμβανε τα τελεστήρια, που ήταν μεγάλες αίθουσες μύησης. Το Καβείριο τελεστήριο είναι το αρχαιότερο γνωστό τελεστήριο σε όλο τον ελλαδικό χώρο. Ήταν αφιερωμένο στη λατρεία των Καβείρων (δαίμονες της φωτιάς και της μεταλλουργίας, της γονιμότητας, του κρασιού και της θάλασσας), που ήταν παιδιά του Ηφαίστου και της Καβείρης. 

Στο ιερό τελούνταν τα Καβείρια μυστήρια που είχαν σχέση με την αναγέννηση της φύσης και τη γονιμότητα της γης. Σύμφωνα με την ελληνική μυθολογία εδώ προσέρχονταν οι γυναίκες που δεν μπορούσαν να κάνουν παιδιά, ώστε με μυστικές τελετές να κερδίσουν τη γονιμότητα.

Στο βόρειο πλάτωμα υπάρχει τελεστήριο των ελληνιστικών χρόνων (200 π.Χ.). Πρόκειται για ένα πρόστυλο κτίριο με δώδεκα δωρικούς κίονες. Καταστράφηκε το 2ο με 3ο αι. μ.Χ. όταν και η περιοχή εγκαταλείφθηκε. 

Στο νότιο πλάτωμα έχει ανακαλυφθεί τελεστήριο των αρχαϊκών χρόνων. Το υστερορωμαϊκό τελεστήριο (Βασιλική, νότιο πλάτωμα) θεμελιώθηκε πάνω στο αρχαϊκό τελεστήριο και αποτελεί ¨ανακοιδόμηση¨ σε μικρότερες διαστάσεις του κατεστραμμένου ελληνιστικού τελεστηρίου. 

Πιθανολογείται ότι η τελική καταστρφοφή του ιερού (τέλη 3ου ή αρχές 4ου αι. μ.Χ.) να οφείλεται στην καταστροφική μανία των πρώτων χριστιανών.

Κάτω από το ιερό βρίσκεται η σπηλιά όπου εγκαταλείφθηκε για 12 χρόνια ο Φιλοκτήτης, από τους Αχαιούς στην εκστρατεία για την Τροία.