Χελιδόνα - χελιδονίσματα

Κατά την αρχαιότητα με το που έμπαινε η άνοιξη και εμφανίζονταν τα πρώτα χελιδόνια τα παιδιά τραγουδούσαν το «χελιδόνισμα»:

«Ηλθ' ήλθε χελιδών

Καλάς ώρας άγουσα

Καλόυς ενιαυτούς

Επί γαστέρι λευκά

Απί νώτα μέλαινα».

Τα «χελιδονίσματα ή χελιδονισμοί» αναφέρονται από τους αρχαίους Έλληνες συγγραφείς. Ο Αθηναίος μας αναφέρει χελιδόνισμα παλιότερο του 200 π.Χ.
Το ίδιο γινόταν και κατά του ρωμαϊκούς/βυζαντινούς χρόνους όπου η πρώτη ημέρα του Μάρτη ήταν και πρωτοχρονιά, μιας και ο μήνας Μάρτιος ήταν ο πρώτος μήνας του χρόνου.

«Ιδε το έαρ το γλυκύ

πάλιν επανατέλλει,

φέρον υγείαν και χαράν

και την ευημερίαν».

Το παραπάνω «χελιδόνισμα» προέρχεται από τους βυζαντινούς χρόνους και έχει ηλικία πάνω από 11 αιώνες.

Το έθιμο της ¨χελιδόνας¨ κατάφερε να επιβιώσει μέχρι σήμερα σε αρκετές περιοχές της πατρίδας μας όπως η Θράκη, η Μακεδονία, η Ήπειρος και τα Δωδεκάνησα.

Τα παιδιά, κρατώντας ένα ομοίωμα χελιδονιού, γυρνούν στα σπίτια και τραγουδούν τα «χελιδονίσματα», ένα είδος καλάντων.

Χελιδόνισμα Θεσσαλονίκης

Μάρτης μας ήρθε,καλώς μας ήρθε 

τα χελιδόνια έρχονται από την Αραβία, 

μας φέρνουνε την άνοιξη κι όλο το καλοκαίρι 

και ΄μεις για τούτο ήρθαμε, να πούμε καλημέρα 

και να παρακαλέσουμε Χριστό και Παναγία 

να μας βοηθά παντοτινά και όλοι με υγεία. Και του χρόνου! 

Χελιδόνισμα Σάμου 1

Δόνι, χελιδόνι 

ήρθες, καλώς ήρθες.

Φκιάσε τη φωλιά σου

κάμε τα πουλιά σου

φκιάστηνε στο σπίτι

κανένας δεν τη γκίζει. 

Χελιδόνισμα Σάμου 2

Το χελιδόνι το πουλί 

πάει πέρα κι' έρχεται

πάει και ξανάρχεται

στήνει μήνυμα και λέει

πως είναι καλοκαίρι. 

Χελιδόνισμα Ρόδου

Το χελιδόνιμ πέπεται 

πάει και πάλιν έρκεται 

και τραγουδά και χαίρεται

και φέρνει μας μήνυμα(ν) 

πως είναιν άνοιξη καιρού

και άρχιση καλοκαιριού

Και εσείς εμάς τον κόπο μας

να μας πληρωσετε πολλά

κοσάρια, γρόσια και αυγά

όχι από ένα κι' από δυό

αλλά από έξη κι' απ' οχτώ. 

Χελιδόνισμα Κρήτης

Ο Μάρτης ήρθε με χαρές και με δροσιές γεμάτος, 

όλα τα έχνη τα κακά να μη φανή η φανιά ντως, 

όξω ψύλλοι και κοργοί, όφιδες και μποντικοί

κολισαύρες και λιακόνια, 

όξω απού τ΄ αφεντικού το στρώμα. 

Το χελιδόνι νάρχεται , στο σπίτι να φωλεύγει, 

και να του δίδετε θροφή να παίρνει να μισέβγει

να πηαίνει εις την έρημο, να είναι φορτωμένο,

να τρώει να ευφραίνεται κι αυτό το βλοημένο 

δώτε και μας τον κόπο μας, ό,τι είναι ο ορισμός σας

και ο Χριστός μας πάντοτε να είναι ο βοηθός σας, 

χρόνους πολλούς να ζήσετε, πάντα ευτυχισμένοι

σωματικά και ψυχικά να είστε ευτυχισμένοι .