Ιανουάριος

¨Γενάρης", Γιάννης Τσαρούχης

Ο Ιανουάριος, ή Γενάρης, ή Καλαντάρης ή Καλαντάρς (Ποντιακά), είναι ο πρώτος μήνας του έτους κατά το Γρηγοριανό Hμερολόγιο και έχει 31 ημέρες. Η πρώτη μέρα του μήνα, που είναι και πρώτη ημέρα του χρόνου, είναι γνωστή ως Πρωτοχρονιά.

Πήρε το όνομά του από το Ιανό, θεό κάθε αρχής στη ρωμαϊκή μυθολογία. Ο Ιανός ήταν θεός δίμορφος. Παριστάνονταν να κρατάει κλειδιά ή τριακόσιες ψήφους στο δεξί χέρι του και εξήντα πέντε στο αριστερό. Τον έλεγαν «Αιωνάριο» διότι θεωρούνταν ο πατέρας του αιώνα. 

Δεν αποτελούσε από την αρχή τον πρώτο μήνα του έτους. Οι Αρχαίοι Έλληνες είχαν σαν Πρωτοχρονιά την 21η Ιουνίου (του μηνός Σκιροφοριώντος όπως τον έλεγαν) και οι Ρωμαίοι την 1η Μαρτίου. Η πρώτη Ιανουαρίου καθιερώθηκε σαν πρωτοχρονιά από τους Ρωμαίους το 153 π.Χ.

Στον Ιανουάριο έχουν δοθεί διάφορες ονομασίες: Γενάρης επειδή τότε γεννούν τα γιδοπρόβατα, και Μεσοχείμωνας επειδή είναι ο μεσαίος από τους μήνες του χειμώνα, Γατόμηνας επειδή στη διάρκεια του ζευγαρώνουν οι γάτες,

Να ΄μουν το Μάη γάιδαρος

και τον Απλίλ΄ κριάρι (ή σκύλος τον Αλωνάρη)

ούλο το χρόνο κόκορας

και γάτος τον Γενάρη.

Γενολοήτης επειδή αυτόν τον μήνα γεννοβολούν τα κοπάδια, Κρυαρίτης γιατί είναι ο πιο κρύος μήνας, Κλαδευτής, γιατί το μήνα αυτό κλαδεύουν

Ο Ιανουάριος είναι επίσης γνωστός και ως Καλαντάρης ή Καλαντέρης από τα κάλαντα της Πρωτοχρονιάς και τα δώρα των Καλενδών του Ιανουαρίου. Τα δώρα αυτά είναι το σημερινό «δώρο των Χριστουγέννων», ο 13ος μισθός, ο οποίος στη Βυζαντινή εποχή ήταν πράγματι δώρο κι όχι μισθός. Γελαστός για τις Αλκυονίδες ημέρες του.

Ακόμα τον Ιανουάριο τον ονομάζουν Τρανό, Πρωτάρη, Μεγάλο μήνα ή Μεγαλομήνα, επειδή είναι ο 1ος μήνας του έτους που έχει 31 μέρες και οι νύχτες του είναι μεγάλες, όπως λέει και το τραγούδι:

"Νάταν οι μέρες του Μαγιού κι οι νύχτες του Γενάρη" .

Γιορτές του μήνα Γενάρη

Ο Γενάρης είναι μήνας με πολλές γιορτές. Η πρώτη μέρα του μήνα είναι η πρωτοχρονιά που γιορτάζεται σε όλο τον κόσμο. Τη μέρα αυτή γιορτάζεται η μνήμη του Αγίου Βασιλείου, που είναι ένας από τους μεγαλύτερους πατέρες της εκκλησίας. Ο Αγιος Βασίλης ενσαρκώνει για το λαό, το πνεύμα του καινούργιου χρόνου. 

Στις 6 Ιανουαρίου είναι η γιορτή των Φώτων, που θεωρείται μεγάλη Χριστιανική γιορτή, γιατί τότε αγιάζονται τα νερά.

Στις 7 του μήνα είναι η γιορτή του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου του Βαπτιστή. 
Στις 17 του μήνα είναι η γιορτή του Αγίου Αντωνίου και στις 18 του Αγίου Αθανασίου. Στις 20 Ιανουαρίου είναι η γιορτή του Αγίου Ευθυμίου. 
Στις 30 Ιανουαρίου είναι η γιορτή των Τριών Ιεραρχών του Μεγάλου Βασιλείου, του Γρηγορίου του Θεολόγου και του Ιωάννη του Χρυσοστόμου. Η γιορτή των μεγάλων αυτών ιεραρχών είναι η γιορτή των ελληνικών και χριστιανικών γραμμάτων.