Οικοσύστημα – Τροφικές αλυσίδες και τροφικά πλέγματα

Κάθε περιοχή χαρακτηρίζεται από μια μικρή ή μεγάλη ποικιλία από ζώα, φυτά και μικρόβια, που διεκδικούν το δικό τους χώρο και αγωνίζονται να επιβιώσουν.

Το είδος και το πλήθος των ζωντανών οργανισμών μιας περιοχής αποτελούν τα βιοτικά στοιχεία μιας περιοχής.

Το ποιοι και πόσοι οργανισμοί από κάθε είδος μπορούν να ζήσουν σε μια περιοχή καθορίζεται από παράγοντες όπως:
- η ηλιοφάνεια
- οι βροχοπτώσεις

- η σύσταση του εδάφους

- οι άνεμοι
- η θερμοκρασία
Οι παράγοντες αυτοί αποτελούν τα αβιοτικά στοιχεία της περιοχής.

Το σύνολο όλων των βιοτικών και αβιοτικών στοιχείων μιας περιοχής, που διαρκώς αλληλεπιδρούν και επηρεάζουν το ένα το άλλο αποτελούν ένα οικοσύστημα.

Το οικοσύστημα μπορεί να είναι πολύ μικρό όπως μια σταγόνα υγρού από πρωτόζωα ή μεγάλο όσο ο πλανήτης μας.

Οικοσυστήματα μπορεί να είναι μια έρημος, ένα λιβάδι, ένα δάσος, ένα ποτάμι.

Ένα οικοσύστημα αποτελείται από δύο βασικά τμήματα:

α) Τη βιοκοινότητα δηλ. το σύνολο των ζωντανών οργανισμών (βιοτικά στοιχεία).

β) Το βιότοπο δηλ. το σύνολο των μη ζωντανών παραγόντων (αβιοτικά στοιχεία).

Όλοι οι ζωντανοί οργανισμοί έχουν ανάγκη από τροφή.

Οι οργανισμοί που φωτοσυνθέτουν παράγουν μόνοι τους την τροφή τους χρησιμοποιώντας την ενέργεια του Ήλιου ονομάζονται αυτότροφοι ή παραγωγοί.

Αυτότροφοι οργανισμοί είναι τα φυτά και τα φυτοπλαγκτόν.

Οι οργανισμοί που δεν συνθέτουν μόνοι τους την τροφή τους αλλά παίρνουν την ενέργεια που χρειάζονται τρώγοντας φυτά ή αλλά ζώα ονομάζονται ετερότροφοι ή καταναλωτές.

Ετερότροφοι οργανισμοί είναι τα ζώα, τα βακτήρια του εδάφους και οι μύκητες.

Κάθε οργανισμός πρέπει να καταφέρει να συνυπάρξει με τους άλλους οργανισμούς με τους οποίους μοιράζεται μια περιοχή. Οι σχέσεις των ζωντανών οργανισμών στη φύση μπορούν να έχουν διάφορες μορφές, άλλοτε συνεργασίας και άλλοτε ανταγωνισμού  για την τροφή, το νερό, το χώρο.

Τροφικές αλυσίδες

Σε ένα οικοσύστημα κάθε οργανισμός τρέφεται από έναν ή περισσότερους άλλους οργανισμούς. 

Αν σε ένα οικοσύστημα μελετήσουμε «ποιος τρώει ποιον» μπορούμε να τοποθετήσουμε τους οργανισμούς σε μια σειρά έτσι ώστε ο καθένας να αποτελεί τροφή για τον επόμενο. Η αλυσίδα που δημιουργείται ονομάζεται τροφική αλυσίδα.

Μειονέκτημα της τροφικής αλυσίδας είναι ότι μπορούμε για κάθε οργανισμό να παρουσιάσουμε κάθε φορά μόνον έναν από τους οργανισμούς με τους οποίους αυτός τρέφεται.

Πώς σχηματίζουμε μια τροφική αλυσίδα:

- γράφουμε πρώτα τους αυτότροφους οργανισμούς

- έπειτα σχεδιάζουμε βέλη που καταλήγουν σε αυτόν που τρώει τον προηγούμενο του

- γράφουμε στη σειρά όλους τους οργανισμούς

Τροφικά πλέγματα

Οι τροφικές σχέσεις είναι πιο πολύπλοκες από ότι μας δείχνουν οι τροφικές αλυσίδες, αφού όλα τα ζώα τρώνε περισσότερα από ένα είδη τροφής. 

π.χ.
- οι βάτραχοι δεν τρέφονται μόνο με ακρίδες αλλά και με άλλα έντομα
- οι αλεπούδες δεν τρέφονται μόνο με κότες

Κάθε ζώο μπορεί να ανήκει σε περισσότερες τροφικές αλυσίδες αφού μπορεί να γίνει τροφή για πολλά διαφορετικά ζώα. 

Για να απεικονίσουμε αυτές τις πολύπλοκες διατροφικές σχέσεις χρησιμοποιούμε τα τροφικά πλέγματα, που δείχνουν περισσότερες από μία τροφικές σχέσεις κάθε φορά.

Τροφικές πυραμίδες

Μας δείχνουν εκτός από τις απλές τροφικές σχέσεις που υπάρχουν μεταξύ των οργανισμών ενός οικοσυστήματος, και τις ποσοτικές σχέσεις μεταξύ των διαφόρων οργανισμών.

Έτσι, διαπιστώνουμε ότι στο φυσικό περιβάλλον τα φυτά είναι περισσότερα από τα φυτοφάγα ζώα και τα φυτοφάγα είναι περισσότερα από τα σαρκοφάγα ζώα.

Τη σχέση αυτή μπορούμε να την απεικονίσουμε με μια πυραμίδα, την τροφική πυραμίδα.

Στη βάση της πυραμίδας βρίσκονται τα φυτά, πιο πάνω συναντάμε τα φυτοφάγα ζώα και στην κορυφή της πυραμίδας υπάρχουν τα σαρκοφάγα ζώα. 

Δραστηριότητα: Σχημάτισε ένα τροφικό πλέγμα !

Κάνε κλικ εδώ ή πάνω στην εικόνα

- Ένωσε με τα βέλη τα ζώα με αυτά που τρώνε .

- Εάν δεν έχεις ενώσει κάποιο σωστά τότε το βέλος δεν θα σταθεροποιηθεί .

- Το πλέγμα θα έχει ολοκληρωθεί όταν έχεις χρησιμοποιήσει όλα τα βέλη .

- Για τη δική σου ευκολία μπορείς να μετακινήσεις τα εικονίδια των ζώων για να διακρίνεις ευκολότερα το τροφικό πλέγμα και να μη μπερδεύεσαι 

Δραστηριότητα: Κάνε κλικ εδώ ή πάνω στην εικόνα ώστε να γνωρίσεις καλύτερα την τροφική αλυσίδα και πώς αυτή επηρεάζει τα φυτά και ζώα.