Τα κάλαντα

Τα κάλαντα είναι δημοτικά τραγούδια που περιέχουν ευχές και εγκώμια. Ψάλλονται την παραμονή των Χριστουγέννων, της Πρωτοχρονιάς, των Θεοφανίων και των Βαΐων. Η λέξη κάλαντα προέρχεται από τη λατινική «calenda», που σημαίνει αρχή του μήνα.  

Τα ψέλνουν τα παιδιά μέχρι κάποια ηλικία αλλά και ενήλικες κατά ομάδες (διάφοροι σύλλογοι). Συνοδεύουν τα κάλαντα με μουσικά όργανα (ακορντεόν, τρίγωνο). Σκοπός τους είναι να μαζέψουν λεφτά και παλαιότερα προϊόντα.

Τα κάλαντα αρχίζουν με χαιρετισμό: ¨Καλήν ημέραν άρχοντες¨.  Στη συνέχεια μιλούν για τη χριστιανική γιορτή ¨Χριστός γεννάτε σήμερον… ¨ και τελειώνουν με ευχές ¨Σε αυτό το σπίτι που ΄ρθαμε πέτρα να μην ραγίσει…¨.

Σε όλη την Ελλάδα υπάρχουν διάφορες παραλλαγές των καλάντων. Για παράδειγμα στα χριστουγεννιάτικα κάλαντα υπάρχουν περισσότερες από τριάντα παραλλαγές.

Χριστουγεννιάτικα κάλαντα

Καλήν ημέραν άρχοντες, 

αν είναι ορισμός σας, 

Χριστού την θείαν Γέννησιν 

να πω στ' αρχοντικό σας.

Χριστός γεννάται σήμερον 

εν Βηθλεέμ τη πόλει. 

Οι ουρανοί αγάλλονται 

χαίρει η κτήσις όλη.

Εν τω σπηλαίω τίκτεται 

εν φάτνη των αλόγων  

ο Βασιλεύς των ουρανών 

και Ποιητής των όλων.

Χριστουγεννιάτικα Καλαντα Σμύρνης

Καλήν εσπέραν άρχοντες κι αν είναι ορισμός σας,

Χριστός γεννάται σήμερον εν Βηθλεέμ τη πόλη,

εν τω σπηλαίω τίκτεται εν φάτνη των αλόγων.

Κερά ψηλή, κερά λιγνή, κερά καμαροφρύδα,

κεράμ' όταν στολίζεσαι να πας στην εκκλησία,

έχεις και κόρην έμορφη που δεν έχει ιστορία.

Μηδέ στην πόλη βρίσκεσαι μηδέ στην Καισαρεία,

έχεις και γιον στα γράμματα, υγιόν και στο ψαλτήρι,

να τον 'ξιώσει ο Θεός να βάλει πετραχήλι.

¨Κάλαντα¨ σε κάποια μέρη της Ελλάδας λέγεται και η ημέρα που ψάλλονται τα κάλαντα. 

Παλαιότερα αν στα παιδιά που έλεγαν τα κάλαντα δεν έδιναν φιλοδώρημα ή έδιναν πολύ λίγο, τα παιδιά ειρωνικά συνέχιζαν να τραγουδούν:

«Αφέντη μου στη κάπα σου χίλιες χιλιάδες ψείρες,

άλλες γεννούν, άλλες κλωσούν κι άλλες αυγά μαζώνουν».

Στους βυζαντινούς χρόνους οι Πατέρες της Εκκλησίας απαγόρευαν τα κάλαντα γιατί πίστευαν ότι ήταν έθιμο που προερχόταν από τους ειδωλολάτρες. Όποιοι τα τραγουδούσαν τους έλεγαν ¨Μηναγύρτες¨.

Χριστίνα Χ. / Θέοδωρος Μ., ΣΤ1΄