Θέατρο Σκιών – Καραγκιόζης

Το Θέατρο Σκιών γεννήθηκε στην Ασία. Στην Ινδία όπως και στην Κίνα αναπτύχθηκε το 200 π.Χ.  Τα πρώτα γραπτά κείμενα που πέχτηκαν σε παραστάσεις Θεάτρου Σκιών τα συναντάμε στην Αίγυπτο τον 20^ο αιώνα.

Ο Καραγκιόζης προέρχεται από την Τουρκία. Πιστεύεται ότι δημιουργός του ήταν ο Σεΐχ Κιουστερί, που καταγόταν από την Προύσα και πέθανε εκεί το 1366. Σύμφωνα με το θρύλο, ο Χατζηαβάτης και ο Καραγκιόζης συμμετείχαν στην κατασκευή ενός τζαμιού για τον σουλτάνο Ορχάν, ο πρώτος ως επιστάτης και ο δεύτερος ως εργάτης. Οι διάλογοι των δύο ανδρών ήταν τόσο διασκεδαστικοί ώστε οι υπόλοιποι εργάτες σταματούσαν την εργασία τους και τους παρακολουθούσαν. Όταν ο σουλτάνος πληροφορήθηκε την καθυστέρηση των εργασιών, διέταξε το θάνατο του Καραγκιόζη και του Χατζηαβάτη. Αργότερα μετάνιωσε για την πράξη του και ο Σεΐχ Κιουστερί δημιούργησε τις φιγούρες των δύο ηρώων με σκοπό να παρηγορήσει τον σουλτάνο. Σήμερα στην Προύσα υπάρχει ένα μνημείο (τάφος) του Καραγκιόζη και του Χατζηαβάτη.

Η παλαιότερη παράσταση Καραγκιόζη στην Ελλάδα χρονολογείται το 1809 στην περιοχή των Ιωαννίνων, στην τουρκική γλώσσα. Οι πρώτοι Καραγκιοζοπαίχτες στα Ιωάννινα ήταν Αθίγγανοι και Εβραίοι.

Το 1841 στο Ναύπλιο τοπική εφημερίδα αναφέρεται στον Καραγκιόζη.

Ο πρώτος καραγκιοζοπαίκτης στην Ελλάδα, ήταν ο Μπαρμπα-Γιάννης Βράχαλης. Τα τούρκικα στοιχεία του Καραγκιόζη διαγράφονται από τον Δημήτριο Σαρδούν ή Μίμαρο στα 1890 στην Πάτρα.

Στην Ελλάδα ο Καραγκιόζης, ως λαϊκός ήρωας, εκπροσωπεί το φτωχό, εξαθλιωμένο, πονηρό Έλληνα, στο περιβάλλον της Τουρκοκρατίας.

Είναι καμπούρης και περιστοιχίζεται από την οικογένειά του, το φίλο του Χατζηαβάτη, το θείο του Μπάρμπα-Γιώργο και άλλους χαρακτήρες. Ζει σε παράγκα (Η παράγκα του Καραγκιόζη), είναι ξυπόλητος και μένει απέναντι από το σεράι (το παλάτι) του Βεζύρη.

Κάντε κλικ εδώ για να δείτε το ενδιαφέρον ντοκιμαντέρ της εκπαιδευτικής τηλεόρασης: ¨Λαϊκή Τέχνη: Καραγκιόζης¨.

 Οι βασικοί ήρωες του ελληνικού Θεάτρου Σκιών είναι:

• Ο Χατζηαβάτης, δουλοπρεπής φίλος του Καραγκιόζη, συνήθως κάνει θελήματα του Πασά (πχ. τελάλης)
• Το Κολλητήρι, ο Κοπρίτης και ο Μιρικόκος, τα τρια παιδιά του Καραγκιόζη (ή και Κολλητήρια, όταν τα φωνάζει όλα μαζί)
• Η Αγλαΐα, η γυναίκα του Καραγκιόζη
• Ο Μπάρμπα-Γιώργος, μεγαλόσωμος βλάχος (με την ανάλογη προφορά) που φορά φουστανέλα, δυνατός και γενικά αγριάνθρωπος, συνήθως δέρνει το Βελιγκέκα για να προστατεύσει τον ανιψιό του, τον Καραγκιόζη
• Ο Σταύρακας (Σταύρος), μάγκας, κουτσαβάκης
• Ο Σιορ Διονύσιος ή Νιόνιος, Ζακυνθινός με Ιταλική παιδεία, με έντονη επτανησιακή προφορά
• Ο Μορφονιός, "μαμάκας", με μια τεράστια μύτη, ο οποίος πιστεύει ότι είναι ωραίος.
• Ο Εβραίος, συνήθως πλούσιος
• Ο Βελιγκέκας, φύλακας στο σεράϊ, συνήθως χτυπάει τον Καραγκιόζη κάθε φορά που θέλει να μπει μέσα
• Ο Βεζύρης
• Η κόρη του Βεζύρη, αντικείμενο πόθου του Καραγκιόζη

Γυναικεία πρόσωπα δεν συναντούμε πολλά στον Ελληνικό Καραγκιόζη, όπως και στον Τούρκικο, γιατί ο παίκτης που κάνει όλες τις φωνές, είναι άνδρας. Το ίδιο συμβαίνει και στο αρχαίο Ελληνικό Θέατρο, όπου οι ηθοποιοί ήταν άνδρες, που έκαναν και τους γυναικείους ρόλους.

Ο Βάγγος Κορφιάτης, ο Γιώργος Καρίδημος, o Μάνθος Αθηναίος, ο Σπαθάρης Ευγένιος , ο Σπυρόπουλος Θανάσης, ο Πάνος Καπετανίδης είναι μερικοί από τους σπουδαίους καραγκιοζοπαίκτες που αναδείχτηκαν στην Ελλάδα.

Ευγένιος Σπαθάρης

Πάνος Καπετανίδης

Το 2010 ο Καραγκιόζης (Karagöz) περιελήφθηκε από την UNESCO στον αντιπροσωπευτικό κατάλογο της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς της Τουρκίας.

Κάντε κλικ εδώ (επιλέξτε ¨παίζουμε Καραγκιόζη) και εδώ για να κατεβάσετε και να κατασκευάσετε φιγούρες του Καραγκιόζη.