Ιστορία του ποδηλάτου

Τι σημαίνει «ποδήλατο»; 

Ας ετυμολογήσουμε αυτή την ελληνικότατη λέξη. Πους (πόδι) -ελαύνω (ωθώ σε κίνηση, κινώ).

Δεν υπάρχει συγκεκριμένη χρονολογία στην οποία να αποδίδεται η εφεύρεση του ποδηλάτου, επομένως ούτε συγκεκριμένος ‘εφευρέτης’ αυτού. Το 1750 κυκλοφορούσαν ξύλινα δίτροχα οχήματα χωρίς τιμόνι στην περιοχή της Νυρεμβέργης (Γερμανία).

«Σταθμοί» στην εξέλιξη του ποδηλάτου

- Ο Γερμανός βαρώνος Καρλ Φον Ντράις, το 1827 κατασκεύασε τη ‘draisienne’. Η draisienne ήταν σχεδόν εξ’ ολοκλήρου κατασκευασμένη από ξύλο. Μη διαθέτοντας πετάλια, ο αναβάτης την έθετε σε κίνηση σπρώχνοντας με τα πόδια του προς τα πίσω. Η κατασκευή του Φον Ντράις έγινε γνωστή και ως hobby-horse, αντανακλώντας την πεποίθηση των οπαδών της ότι θα αντικαθιστούσε το βασικό μεταφορικό μέσο του 19ου αιώνα, το άλογο.

- Το 1839, ο Σκωτσέζος σιδηρουργός Κιρκπάτρικ Μακμίλαν σχεδιάζει την ‘velocipede’. Ο Μακμίλαν βελτίωσε την κατασκευή του Φον Ντράις, εισάγοντας τη χρήση των πεταλιών, συνδεδεμένων με ράβδους με τον οπίσθιο τροχό.

- Το 1860, ο Γάλλος Πιέρ Μισώ αλλάζει το σχέδιο της velocipede, συνδέοντας τα πετάλια απευθείας με τον μπροστινό τροχό.

- Το 1870 οι Βρετανοί Τζέιμς Στάρλεϋ και Γουίλλιαμ Χίλμαν σχεδιάζουν ένα ποδήλατο με αρκετά μεγαλύτερο μπροστινό τροχό. Με αυτό τον τρόπο καταφέρνουν την εκπληκτική, για την εποχή, ταχύτητα των 24 χλμ/ώρα. Το μοντέλο που κατασκεύασαν ονομάστηκε ‘ariel’ και ήταν το πρώτο ποδήλατο εξ’ ολοκλήρου κατασκευασμένο από μέταλλο.

- Τα προβλήματα κυκλοφορίας με το ψηλό ποδήλατο οδήγησαν σταδιακά σε ένα δίτροχο όχημα που ονομάστηκε «ασφαλές ποδήλατο» με δύο ίδιους τροχούς και με το κάθισμα του αναβάτη τοποθετημένο πίσω. Τα πεντάλ ήταν στη μέση, ανάμεσα στους τροχούς και η ποδήλατη κίνηση μεταφερόταν στον πίσω τροχό. Το όχημα αυτό φέρεται να κατασκεύασε πρώτος ο John Kemp Starley (1855-1902), αν και υπάρχουν αρκετοί διεκδικητές της εφεύρεσης. Ο Starley ονόμασε το ποδήλατό του “Rover Safety Bicycle” και ήταν ο ιδρυτής της γνωστής βιομηχανίας Rover.

Στην Ελλάδα το πρώτο ποδήλατο ήρθε το 1885.

Ο «μύθος του Leonardo da Vinci

Η διαδεδομένη εντύπωση ότι ο Leonardo da Vinci (Ντα Βίντσι, 1452-1519), αν και δεν κατασκεύασε, σχεδίασε όμως το πρώτο ποδήλατο, είναι αποτέλεσμα μιας πλαστογραφίας Ιταλών μοναχών στα μέσα του 20ου αιώνα. Οι συγκεκριμένοι μοναχοί συμπλήρωσαν ένα σχέδιο του μεγάλου καλλιτέχνη και εφευρέτη κατάλληλα, ώστε να αναγνωρίζεται σ’ αυτό ένα πρωτόγονο ποδήλατο. Στη συνέχεια τοποθέτησαν το σχέδιο στο βιβλίο με σχέδια του ντα Βίντσι «Codex Atlanticus» και περίμεναν τις εξελίξεις. Ο Ιταλός καθηγητής Μαρινόνι που είχε αναλάβει τη συντήρηση και αποκατάσταση του συγκεκριμένου βιβλίου, εντυπωσιάστηκε από αυτό το ανέλπιστο εύρημα και ανακοίνωσε το έτος 1974 ενθουσιασμένος ότι «ο εφευρέτης του ποδηλάτου τελικά είναι Ιταλός». Όμως, οι μελετητές του έργου του ντα Βίντσι αμφέβαλαν ανέκαθεν για την εγκυρότητα του σχεδίου και υπέθεταν ότι κάποιος μεταγενέστερος, ίσως από το 18ο ή 19ο αιώνα, είχε δημιουργήσει το σκίτσο. Η πραγματικότητα αποδείχθηκε όμως πολύ πιο πεζή, γιατί λεπτομερέστερες έρευνες και αναλύσεις οδήγησαν στο συμπέρασμα ότι το σχέδιο πρέπει να έγινε στη δεκαετία του 1960.