Το κύτταρο

Στις παρακάτω εικόνες βλέπουμε τρεις διαφορετικούς ζωντανούς οργανισμούς. Τι διαπιστώνεις σχετικά με το μέγεθός τους;

 

Κωπήποδα: μικροσκοπικοί οργανισμού μεγέθους ενός χιλιουστού

Οι ζωντανοί οργανισμοί δεν έχουν όλοι το ίδιο μέγεθος. Υπάρχουν μάλιστα οργανισμοί που δεν μπορούμε να τους διακρίνουμε με γυμνό μάτι αλλά μόνο με κάποιο ισχυρό μικροσκόπιο.

Ενώ όμως οι ζωντανοί οργανισμοί διαφέρουν ως προς το μέγεθός τους έχουν ένα κοινό χαρακτηριστικό: αποτελούνται όλοι, ανεξάρτητα από το μέγεθός τους, από ένα ή περισσότερα κύτταρα. 

Το κύτταρο είναι η μικρότερη μονάδα ζωής. Αποτελεί το βασικό συστατικό κάθε οργανισμού.

Υπάρχουν οργανισμοί που αποτελούνται από ένα μόνο κύτταρο. Οι οργανισμοί αυτοί ονομάζονται μονοκύτταροι.  

Μονοκύτταροι οργανισμοί είναι ορισμένοι μύκητες, τα βακτήρια, τα πρωτόζωα και ορισμένα φύκη. 

Οι μύκητες είναι φυτικοί οργανισμοί. Για να αναπτυχθούν μύκητες στο σπίτι απαιτείται θερμοκρασία 18-24°C και υγρασία περίπου 60%. Καθοριστικός παράγοντας είναι το νερό γι αυτό και αναπτύσσονται στα μπάνια και τις κουζίνες.

Τα βακτήρια είναι μικροσκοπικοί, μονοκύτταροι, (σπάνια πολυκύτταροι), οργανισμοί, που συναντούνται σε κάθε είδους βιότοπο και σε πολύ μεγάλους αριθμούς (εκαττομύρια σε μια σταγόνα σάλιου). 

Βακτήριο σε ηλεκτρονικό μικροσκόπιο

Τα πρωτόζωα είναι μικροσκοπικά μονοκύτταρα ζώα, χωρίς όργανα. Οι διαστάσεις του σώματος τους είναι συνήθως πολύ μικρές. Πολύ λίγα πρωτόζωα έχουν διαστάσεις πάνω από ένα χιλιοστό. 

Κάποιοι από τους μονοκύτταρους οργανισμούς είναι βλαβεροί άλλοι όμως χρήσιμοι:

• Με τη βοήθεια μικροοργανισμών γίνεται ζύμωση του γάλακτος και έτσι φτιάχνεται το γιαούρτι.
• Με τη βοήθεια μικροοργανισμών γίνεται ζύμωση του μούστου και έτσι φτιάχνεται το κρασί. 

Οι περισσότεροι όμως ζωντανοί οργανισμοί αποτελούνται από ένα μεγάλο αριθμό μικροσκοπικών κυττάρων. Οι οργανισμοί αυτοί ονομάζονται πολυκύτταροι. 

Πολυκύτταροι οργανισμοί είναι οι άνθρωποι, τα δέντρα, τα ψάρια κ.ά Το σώμα του ανθρώπου αποτελείται από 100 τρισεκατομμύρια κύτταρα.

Κύτταρα

Τα κύτταρα που ανήκουν σε διαφορετικούς οργανισμούς δεν είναι ίδια αλλά έχουν σημαντικές διαφορές μεταξύ τους. Υπάρχουν διαφορές μεταξύ των ζωικών και φυτικών κυττάρων. Ακόμη και στον ίδιο οργανισμό υπάρχουν πολλά και διαφορετικά κύτταρα.

Όλα όμως τα κύτταρα έχουν τα παρακάτω βασικά μέρη:

α) την κυτταρική μεμβράνη

β) το κυτταρόπλασμα

γ) τον πυρήνα

Ζωικό κύτταρο

Φυτικό κύτταρο

- Η κυτταρική μεμβράνη διαχωρίζει το κύτταρο από το περιβάλλον και το προστατεύει. Από αυτήν διέρχονται χρήσιμα υλικά προς το κύτταρο και αποβάλλονται άχρηστα προς τα έξω.

- Ο πυρήνας αποτελεί το «κέντρο ελέγχου» όλων των λειτουργιών του κυττάρου. Σε αυτόν υπάρχουν οι γενετικές πληροφορίες (γενετικό υλικό) του κυττάρου που είναι απαραίτητες για την αναπαραγωγή του κυττάρου. 

Φωτογραφία πυρήνα από ηλεκτρονικό μικροσκόπιο

Το γενετικό υλικό αποτελείται από μια πολύπλοκη χημική ένωση, που έχει ένα όνομα... γλωσσοδέτη: δεοξυριβονουκλεϊνικό οξύ. Ας το θυμόμαστε απλά ως... DNA!

Το κυτταρόπλασμα είναι ο χώρος ανάμεσα στην κυτταρική μεμβράνη και στον πυρήνα. Περιέχει πολλά μικρότερα οργανίδια χρήσιμα για τη λειτουργία του κυττάρου. 

Το πιο σημαντικό από αυτά είναι το μιτοχόνδριο, όπου γίνεται η παραγωγή της ενέργειας που χρειάζεται το κύτταρο.

Το φυτικό κύτταρο

Εκτός από τα παραπάνω μέρη στο φυτικό κύτταρο διακρίνουμε ακόμη:

- Το χυμοτόπιο

Εδώ αποθηκεύει το φυτό της χρήσιμες ουσίες π.χ. άμυλο

- Το κυτταρικό τοίχωμα

Βρίσκεται πάνω από την κυτταρική μεμβράνη. Είναι συμπαγές και κάνει το κύτταρο άκαμπτο. Τα φυτά δε διαθέτουν σκελετό. Στηρίζονται χάρη στην ακαμψία που αποκτούν τα κύτταρα από το κυτταρικό τοίχωμα.

- Τους χλωροπλάστες

Είναι γεμάτη με μια πράσινη χρωστική ουσία, τη χλωροφύλλη, από την οποία τα φυτά παίρνουν το πράσινο χρώμα των φύλλων. Στους χλωροπλάστες πραγματοποιείται μια πολύ σημαντική λειτουργία, η φωτοσύνθεση. 

• Κάντε κλικ εδώ για να δείτε την αναπαράσταση ενός ζωικού κυττάρου. 
• Κάντε κλικ εδώ για να δείτε το μέγεθος διαφόρων ανθρώπινων κυττάρων.