Αλφαβητάρια 1771- 1830

Η εμφάνιση των πρώτων έντυπων ελληνικών αλφαβηταρίων συμπίπτει με την περίοδο του Νεοελληνικού διαφωτισμού. Χρηματοδότες της έκδοσής τους ήταν οι ευκατάστατοι Έλληνες των ελληνικών παροικιών (Βιέννη, Βενετία, Βουκουρέστι κ.ά). 

Μέγα Ετυμολογικόν, 1499 Βενετία (βιβλιοθήκη Ι. Μονής Δοχειαρίου).

Κατά την περίοδο αυτή πέρα από τα έντυπα αλφαβητάρια υπήρχαν και τα «μαθητάρια», που ήταν χειρόγραφα αναγνωστικά. Ως αλφαβητάρια χρησιμοποιούνταν ακόμα το Ψαλτήρι και η Οκτώηχος. Κυρίαρχο αλφαβητάριο της Τουρκοκρατίας ήταν όμως το 16σέλιδο έντυπο «Χρήσιμος Παιδαγωγία».

Ψαλτήριον. 1856, Βενετία (Βιβλιοθήκη Σκήτης Αγ. Άννας). 

Ως προς τη δομή τους τα προεπαναστατικά αλφαβητάρια χωρίζονταν σε δύο μέρη. Το πρώτο αποτελούνταν από γλωσσικά στοιχεία και το δεύτερο από ποικίλα αναγνώσματα (προσευχές, γνωμικά, παιδικές διηγήσεις, κείμενα θρησκευτικού περιεχομένου κ.ά.). Αντιπροσωπευτικά αλφαβητάρια της περιόδου αυτής θεωρούνται το ¨Μέγα Αλφαβητάριον¨ του παπα-Γεωργίου (1771, το παλαιότερο ελληνικό αλφαβητάριο), τα αλφαβητάρια του Πολυζώη Κοντού, του Πατριαρχείου, του Ευθυμίου, του Κομμητά, του Ι.Π. Κοκκόνη κ.ά. Με το αλφαβητάριο του Ι.Π. Κοκκώνη, ο «Παιδαγωγός των Νέων» ή «Νέον Αλφαβητάριον» εισήχθηκε για πρώτη φορά η απλή φθογγική μέθοδος.

Χαρακτηριστικό των αλφαβηταρίων αυτών ήταν η περιορισμένη εικονογράφηση που αποτελούνταν από εικόνες, ξυλογραφίες και χαλκογραφίες. Η εικονογράφηση δεν υποστήριζε το περιεχόμενο των βιβλίων, αλλά είχε διακοσμητικό χαρακτήρα με θεματολογία κυρίως θρησκευτική.

Ως προς τη γλώσσα γινόταν χρήση της αυστηρής καθαρεύουσας διανθισμένης με μεγάλο αριθμό αρχαϊζουσών λέξεων.