Διαδρομές στην πόλη

Βρισκόμαστε στο κέντρο της Αθήνας. Ο παρακάτω χάρτης μάς δείχνει τις οδούς και τις λεωφόρους, τις συγκοινωνιακές γραμμές
(μετρό και λεωφορεία). 

Συμβουλευτείτε το υπόμνημα και βρείτε:

- Ποιες γραμμές του μετρό φαίνονται στο χάρτη και ποιοι σταθμοί;

- Σε ποιο δρόμο βρίσκεται η αφετηρία της γραμμής 106;

- Ποιες οδοί έχουν ονόματα αρχαίων Ελλήνων ή αρχαίων θεών;

Εντοπίστε στον παρακάτω χάρτη από ποιους δρόμους περνάει κατά τη διέλευσή του από το Δήμο μας το αστικό 19. Τα κόκκινα βελάκια δείχνουν ποιο δρομολόγιο ακολουθεί. 

- Λέξεις που δημιουργούνται από την ίδια απλή λέξη λέμε ότι αποτελούν μια οικογένεια λέξεων. 
π.χ. μελέτη – μελετώ – μελετηρός

- Λέξεις που ανήκουν στην ίδια οικογένεια ονομάζονται συγγενικές.

π.χ. κήπος – κηπάκος – δενδρόκηπος, Αμπελόκηποι, κηπόχωμα κ.ά.

- Στην ίδια οικογένεια ανήκουν οι απλές και σύνθετες λέξεις και τα υποκοριστικά.

Μπορούμε να σχηματίσουμε νέες λέξεις με δύο τρόπους:

- με την παραγωγή

(προσθέτουμε καταλήξεις σε λέξεις
που ήδη υπάρχουν,
π.χ. οδός – οδικός)

- με τη σύνθεση

(ενώνουμε λέξεις και δημιουργούμε μια καινούρια, π.χ. οδός + στρώμα = οδόστρωμα)

Φωτογραφίες: 1ο Ολοήμερο Νηπιαγωγείο Κερατσινίου

Η λέξη από την οποία σχηματίζουμε άλλες λέξεις ονομάζεται πρωτότυπη (π.χ. οδός), αυτές που προκύπτουν από παραγωγή λέγονται παράγωγες (π.χ. οδικός) και αυτές που προέρχονται από σύνθεση  ονομάζονται σύνθετες (π.χ. οδόστρωμα).

Κατά τη σύνθεση η πρώτη λέξη που χρησιμοποιείτε ονομάζεται πρώτο συνθετικό (α΄ συνθετικό) και η δεύτερη λέξη δεύτερο συνθετικό (β΄ συνθετικό),

π.χ.

οδόστρωμα = οδός (α΄ συνθετικό) + στρώμα (β΄ συνθετικό)

Η λέξη οδός:

1. [λόγ. < αρχ. ὁδός]  δρόμος.

α. αυτοκινητόδρομος:

- Επαρχιακή οδός, που συνδέει μικρές πόλεις ή χωριά. 

- Εθνική οδός, που συνδέει μεγάλες πόλεις και είναι κατάλληλη για μεγάλες ταχύτητες. H εθνική οδός Aθηνών-Θεσσαλονίκης. 

β. δρόμος μέσα σε πόλη ή χωριό· δημοτικός, κοινοτικός δρόμος: 

- Ονοματοθεσία οδών και πλατειών.  H οδός Σταδίου / Πανεπιστημίου. H Εγνατία οδός. Mένω στην οδό Bενιζέλου, πάνω από την Εγνατία οδό.. 

2. (μτφ. σημασίες): 

α. δίοδος ή διαδρομή που ακολουθεί μια ουσία κτλ. μέσα στον οργανισμό: H αναπνευστική οδός.

β. μέθοδος, τρόπος ενέργειας: Aκολουθεί πάντα τη νόμιμη οδό. Ενεργεί διά της διπλωματικής οδού.

3. (έκφρ.)

καθ' οδόν, κατά τη διάρκεια της πορείας ή της διαδρομής, ενώ πήγαινα κάπου: Kαθ΄ οδόν προς τη Mητρόπολη.  Tον συνάντησα καθ΄ οδόν.

εν μέση οδώ, καταμεσής στο δρόμο και συνήθ. μπροστά σε άλλους ανθρώπους: Aυτά δε λέγονται / δε γίνονται εν μέση οδώ.  2. (μτφ.): Εμπορική / ναυτιλιακή ~. 

(Λεξικό Τριανταφυλλίδη)

Η λέξη οδός σχηματίζει μια πολύ μεγάλη οικογένεια με τη βοήθεια της σύνθεσης. Χρησιμοποιείται τόσο ως α΄ συνθετικό όσο και β΄ συνθετικό.

Κάνε κλικ εδώ ή στην εικόνα για να μπεις στο Ηλεκτρονικό λεξικό (Τριανταφυλλίδης On-Line).

Οδηγίες

- Στο πλαίσιο ¨Λήμμα:¨

α) πληκτρολόγησε οδός% και πάτα ¨Αναζήτηση¨ για να βρεις σύνθετες λέξεις που έχουν τη λέξη οδός ως α΄ συνθετικό.

β) πληκτρολόγησε %οδός και πάτα ¨Αναζήτηση¨ για να βρεις σύνθετες λέξεις που έχουν τη λέξη οδός ως β΄ συνθετικό.

Κάνοντας κλικ πάνω στη λέξη μπορείς να διαβάσεις τη σημασία της.


Λόγια κλίση θηλυκών σε -ος: