Η τέταρτη σταυροφορία και η άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Φράγκους

Τι θα μάθουμε:

• Πώς ξεκίνησε η ιδέα των σταυροφοριών από τα κράτη της Δύσης.
• Ποιος ήταν ο σκοπός της 4^ης σταυροφορίας.
• Πώς άλλαξαν τα σχέδια των σταυροφόρων.
• Ποιες οι συνέπειες της άλωσης της Πόλης από τους σταυροφόρους.

Φράγκος: παλαιότερη ονομασία για τους κατοίκους της Δυτικής Ευρώπης, χωρίς εθνολογική διάκριση.

Μία από τις περιοχές που κατέλαβαν οι Σελτζούκοι Τούρκοι ήταν τα Ιεροσόλυμα, η  πόλη όπου έζησε και δίδαξε ο Χριστός. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να μην μπορούν να επισκέπτονται τα Ιεροσόλυμα χριστιανοί προσκυνητές χωρίς να κινδυνεύει η ζωή τους.

Οι Βυζαντινοί δεν είχαν τη δύναμη να λύσουν μόνοι τους το πρόβλημα και έτσι ο Αλέξιος Α΄ο Κομνηνός ζήτησε βοήθεια από τον Πάπα της Ρώμης. Ο Πάπας δεν άφησε ανεκμετάλλευτη την ευκαιρία που του δόθηκε, ώστε να παρεμβαίνει στα πράγματα της ανατολικής εκκλησίας και δέχτηκε την πρόταση του Αλέξιου Α΄.

Πάτμος: Αλέξιος Α Κομνηνός κρατώντας
(τοιχογραφια εξωναρθηκα Ιερας Μονής 1920).

Παρακίνησε τους χριστιανούς άρχοντες της Δύσης να βοηθήσουν στην απελευθέρωση των Αγίων Τόπων*. Αυτοί όμως, αντί να στείλουν βοήθεια στον Αλέξιο Α΄, οργάνωσαν τέσσερις εκστρατείες που ονομάστηκαν σταυροφορίες. Σκοπός τους ήταν να διώξουν τους Σελτζούκους και να κρατήσουν δικά τους τα μέρη που θα ελευθέρωναν. Η ονομασία σταυροφορίες προήλθε από το γεγονός ότι οι στρατιώτες της Δύσης είχαν ζωγραφισμένο έναν σταυρό στο μανδύα τους.

*Άγιοι Τόποι: Οι περιοχές  στις οποίες έγιναν όλα όσα αναφέρονται στην Καινή Διαθήκη για τη ζωή του Χριστού. Αναφέρεται στις περιοχές του Ισραήλ και της Παλαιστίνης. Οι Άγιοι Τόποι έχουν θρησκευτική αξία για τρεις θρησκείες, το Χριστιανισμό, τον Ιουδαϊσμό και τον Ισλαμισμό.

Κάντε κλικ εδώ ή στην εικόνα για να μεταφερθείτε σε διαδραστικό χάρτη και να δείτε τις πορείες που ακολούθησαν οι σταυροφορίες.

Οι τρεις πρώτες σταυροφορίες (1096-1099, 1147-1149, 1189-1192) απέτυχαν με χιλιάδες νεκρούς και μεγάλες καταστροφές στο Βυζάντιο. 

Στην τέταρτη σταυροφορία (1202-1206), οι σταυροφόροι συγκεντρώθηκαν στη Βενετία. Το σχέδιό τους προέβλεπε να περάσουν με καράβια στην Αίγυπτο και από εκεί να κατευθυνθούν προς τα Ιεροσόλυμα. Για τη μεταφορά, τα καράβια  και τα πληρώματα, θα τα διέθεταν οι Βενετοί λαμβάνοντας ως πληρωμή τα μισά από τα εδάφη και τα λάφυρα που θα κατακτούσαν οι σταυροφόροι.

Πριν όμως προλάβει να αποπλεύσει ο στόλος των σταυροφόρων εμφανίστηκε στους Βενετούς ο εκθρονισμένος αυτοκράτορας του Βυζαντίου Αλέξιος Άγγελος ζητώντας τη βοήθειά τους να ξαναπάρει το θρόνο. 

Αλέξιος Άγγελος

Ως αντάλλαγμα πρόσφερε πολλά χρήματα και δώρα. Οι Βενετοί αποδέχθηκαν την πρόταση του και έτσι ο στόλος τους αντί να κατευθυνθεί στην Αίγυπτο έπλευσε προς την Κωνσταντινούπολη.

Ο Αλέξιος γίνεται αυτοκράτορας, επειδή όμως δεν τηρεί όσα είχε υποσχεθεί οι σταυροφόροι καταλαμβάνουν την Πόλη, την λεηλατούν και την καταστρέφουν. 

Η πολιορκία της Κωνσταντινούπολης από τους Σταυροφόρους (1204).

Η Άλωση της Κωνσταντινούπολης, έργο του Ντελακρουά.

Αν και χριστιανοί, δε σεβάστηκαν ούτε τα ιερά μνημεία, ούτε τις εκκλησίες, ούτε τα μοναστήρια. 

Λεηλάτησαν και απογύμνωσαν από τα ιερά της σκεύη ακόμη την Αγία Σοφία. 

Ο αποκεφαλισμός ενός Κωνσταντινουπολίτη 
κατά τη διάρκεια της Άλωσης του 1204.
Το γεγονός της γενικευμένης σφαγής συμβολοποιείται
σε ψηφιδωτό του 1213 στον Άγιο Ιωάννη της Ραβέννας.

Πάρα πολλά αγάλματα και μνημεία μεταφέρθηκαν στη Δύση όπου βρίσκονται μέχρι σήμερα.

Ένας από τους θησαυρούς που κλάπηκε από την Πόλη και μεταφέρθηκε στη Βενετία ήταν τα τέσσερα χάλκινα άλογα του Λύσιππου. Τοποθετήθηκαν στην πρόσοψη της βασιλικής του Αγίου Μάρκου στη Βενετία το 1254 μ.Χ. Τα αγάλματα αυτά αποτελούσαν τμήμα ενός μεγαλύτερου συμπλέγματος που παρίστανε ένα τέθριππο και αποδίδονται στον Λύσιππο, τον προσωπικό γλύπτη του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Ο Θεοδόσιος μετέφερε τα αγάλματα στο τέλος του 8ου αρχές 9ου αιώνα μ.Χ. από τη Χίο στην Κωνσταντινούπολη προκειμένου να διακοσμήσει τον Ιππόδρομο. 

Η Βασιλεύουσα

Ο Γάλλος ιστορικός Βελλεαρδουίνος, που ακολουθούσε τη Σταυροφορία γράφει: «Όταν αντικρίσαμε την Κωνσταντινούπολη, δεν μπορούσαμε να πιστέψουμε ότι υπάρχει άλλη τόσο πλούσια πόλη παρόμοια με αυτή. Τα ψηλά τείχη, οι πλούσιοι πύργοι, τα ανάκτορα και οι μεγάλες εκκλησίες, που ήταν τόσες πολλές ώστε κανείς δεν μπορεί να πιστέψει πως τις είδε όλες. Κανένας από μας δεν ήταν τόσο σκληρός, ώστε να μην αισθανθεί το δέρμα του να ανατριχιάζει. Γιατί ποτέ άλλος λαός, από την απαρχή του κόσμου, δεν ανέλαβε μια τόσο μεγάλη επιχείρηση όσο εκείνη της δικής μας επίθεσης».

Will Durant, Παγκόσμια Ιστορία Πολιτισμού

Η Κωνσταντινούπολη το Μεσαίωνα (Cristoforo Buondelmonti,
Description des îles de l'archipel,
Bibliothèque nationale, Paris).

Θρήνος για τη χαμένη Πόλη

  «Ω πόλη, βασίλισσα των πόλεων, ποιος είναι εκείνος που μας παίρνει από σένα, όπως τα παιδιά από την αγαπημένη τους μητέρα; Τι θα γίνουμε; Πού θα πάμε; Ποια παρηγοριά θα βρούμε, γυμνοί καθώς είμαστε, όπως ήρθαμε στον κόσμο, και άστεγοι σαν τα πουλιά;».

Νικήτας Χωνιάτης (βυζαντινός χρονογράφος)

Εκδικητής

  «Την άπαρτη πόλη μας ξένου πόδι την πάτησε. Εννιακοσίων χρόνων ένδοξη ζωή έσβησε. Φράγκοι, Βενετσιάνοι και Γερμανοί χύνονται απάνω της αχόρταγα. Με το σταυρό συντρίβουν το σταυρό μας, με τη θρησκεία τους πελεκούν τη θρησκεία μας. Γαλέρες φεύγουν και γαλέρες έρχονται. Παίρνουν τα πλούτη μας, τη δόξα μας, τα ιερά μας. Αλλού τα πάνε στη Δύση, να ημερέψουν και κείνης τους λαούς, να δοξάσουν κείνης τα χώματα. Η Βενετία τα δέχεται περίχαρη, στολίζεται και καμαρώνει. Στήνει στις πλατείες της τ’ άλογα τα’ ανεμπόδιστα, του ακράτητου λαού συμβολική παράσταση».

Ανδρέας Καρκαβίτσας, Λόγια της πλώρης (1899).

«...Eβλεπε κανείς όχι μόνον τις ιερές εικόνες του Χριστού να θραύονται με αξίνες και να ρίπτονται στο χώμα και τα στολίδια τους να αποσπώνται χωρίς φειδώ και προσοχή και να ρίχνονται στη φωτιά, αλλά και τα σεπτά και πανάγια σκεύη να αρπάζονται με θράσος από τους ναούς, να ρίχνονται στη φωτιά και να παρέχονται στα εχθρικά στρατεύματα ως απλός άργυρος και χρυσός».

Νικήτας Χωνιάτης, ιστορικός της αλώσεως της πόλης

«Από τότε που χτίσθηκε ο κόσμος δεν πάρθηκαν τόσα λάφυρα από μία και μόνο πόλη» 

Γοδεφρείδος ο μαρεσάλης της Καμπανίας. 

«τα λάφυρα ήταν τόσο πολλά που κανείς δεν ήξερε να πει πόσα, χρυσάφι και ασήμι και σκεύη και πολύτιμα πετράδια και μετάξια και γούνινα φορέματα από γκρίζο σκίουρο και από ερμίνα και όλα τα ακριβά πράγματα που βρέθηκαν ποτέ στη γη».

Βιλλαρδουίνος